Хасар
Хасар, Жошы Хасар (моңғ. Хасар; 1164 – 1213/1219) — Есугей мен Өелүннің ұлы, Шыңғыс ханның туған інісі. Асқан мергендігі үшін оны Хабуту Хасар деп атайтын болған.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Хасар Шыңғыс ханның қиыншылығын, қуанышын бірге бөліскен адал одақтасы болды. Хасардың ойдан шығарған сатқындығының арқасында Шыңғыс хан 1203 жылы Керейт ханы Ван ханды тұзаққа түсіріп, моңғол тайпаларын бір қолбасшылыққа біріктіруде шешуші жеңіске жетті. Тек бір-ақ рет ол Шыңғыс ханнан алыстап кетті - бақсы Көкшу хан әулетімен аз уақытқа жанжалдасып үлгерді.
Шыңғыс хан өз империясын ұлыстарға бөлген кезде Хасарға Үлкен Хинган жотасының батысында, Арғұн мен Хайлар өзендерінің аралығындағы ұлыс бөлінді.
Шыңғыс ханның інілерінің ұрпақтарынан тек Хасар ұрпақтары князьдік құқықты алды (қалғандары ақсүйектер құрамына кірді). 1336 жылы Табаристан тағына Хасардың Тоға-Тимур атты ұрпағы көтерілгені белгілі. Алайда, шындығында, Моңғолияда Хасардың ұрпақтарына немқұрайлы қарады, оларды тең құқылы ханзада деп мойындамаған.
Ұрпақтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қалмақ және ойраттар арасындағы бөржігіндер мен қият бөржігіндер Хабуту-Хасардан тарайды. Асыл текті рулар жайлы баяндайтын «Дербен-ойраттар жайлы аңызда» хошут ханзадаларының және олардың қазіргі ұрпақтарының Шыңғыс ханның інісі Хабуту-Хасардан тарайтынын көрсетеді.
Хабуту-Хасардың ұрпағы Хошут тайшы Хан-Нойон Хонгор, атақты «бес жолбарыстың» әкесі: Байбағаса батур, Күндүлен убуши, Гуши хан, Засакту-Чың-Батур және Буян Хатун Батур[1].
Мәдениетте[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Хасар И. Калашниковтың «Қатыгез дәуір» (1978) романындағы кейіпкер болды.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Хан-Нойон Хонгор Бөржігін — Шежіре