Хирургиялық құралдар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Хирургиялық құралдар

Хирургиялық құралдар[1] - операция жасағанда және жараны таңу кезінде, сонымен қатар диагностикалық зерттеулер жүргізу барысында жасалатын хирургиялық іс-әрекеттерде пайдаланылатын құралдар жиынтығы.

Хирургиялық құралдардың бөлінуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Хирургиялық құралдар екі түрге бөлінеді:

Хирургиялық құралдарға жеке бір бөлшектен бастап, механикалық, электірлі және пневматикалық тәсілмен жүретін құралдар жатады(бірнеше мыңдаған атаулы хирургиялық құралдар).

Құралдардың қызметтік әрекеті бойынша түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Кесетін құралдар (тінді кесу, бітеу жараны жару, дене мүшесінің ауруға шалдыққан бөлігін кесіп алып тастау, ісікті тілу т.с) - медициналық: қашау, қалақшалар, пышақтар, қайшылар, распаторлар, сүйек қысқыш және тістеуік және т.б.
  • Қадайтын құралдар (дәрі ерітінділерін егу, тігетін жіптер,трубкалар, түтіктер және т.б.).
  • Қысқыш құралдыр (қан тоқтату, тіндерді, дене мүшелерін немесе хирургиялық инелерді ұстау және бекіту) - қан тоқтататын, тамырларды уақытша қысатын қысқыш, тіндерді бекіткіш, ішек-қарынға арналған, ине ұстағыш, іскектер (пинцеттер) және т.б.
  • Кеңейткіш және ығыстырқыш (операция кезінде басқа мүшелерді кездейсоқ зақымдамас үшін жараны, кесілген жерді, мүшелердің жолдарын кеңейту және ығыстыру).
  • Шолғырлау(зондирование) және трубка жіберу(бужирование) - жіңішке, қысаң жерлердің саңылауларын ашу.

Құралдардың жасалған материалдары және сипаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Хирургиялық құралдар көбінде металдан: никельді немесе хромды құрыш , тотықпайтын хромды құрыш, жез және басқа қоспалардан жасалады.
  • Тоттануға беріктігімен, әрі жеңілдігімен ерекшеленетін титан және оның қоспаларынан, сонымен қатар пластмассадан жасалған құралдарды да пайдалану кең тараған.
  • Пайдалану мақсатына қарай кейбір құралдарды термиялық өңдеуден өткізіп шыңдайды(құралдар қатаяды және баяу мұқалады) және күйдіреді (құралдар жұмсақ және иілгіш келеді).
  • Берік және қатты болу үшін арматура салу арқылы материалды нығайтады.
  • Құралдар түсі негізі жалтыраған, жылтыр болып келеді. Операция кезінде мұндай құралдар шағылысып, іске кедергі жасамас үшін, кейбір құралдарды күңгірт етіп жасайды (титан қоспаларынан).
  • Хирургиялық құралдардың көпшілік бөлігі белгілі бір шұғыл іс-әркет жасауға (өкпе хирургиясы, жасанды өңеш жасау, жүрек-қантамырлар хирургиясы және т.б. үшін) немесе белгілі бір көлемде дәрігерлік көмек көрсетуге (үлкен операциялық жинақ, кіші операциялық жинақ және басқа) арналып жинақталады. Олар әсіресе далалық-әскери және жедел жасалатын хирургиялар үшін өте қолайлы.

Құралдарды залалсыздандыру(стерильдеу)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Хирургиялық құралдарды залалсыздандыру термиялық, химиялық және радиациялық тәсілмен жүргізіледі. Емдеу-профилактикалық мекемелерде залалсыздандыруды негізінен булайтын немесе ауамен тазартатын аспапты қолданып термиялық тәсілімен жүргізеді.

  • Құрлдарды залалсыздандыру және температурасы мен уақыты:
    • бумен - металдан жасаған құралдарды - 132°С-та 20 минут;
    • бумен - резеңкесі, ақсөлі (каучук) бар құралдарды - 120°С-та 45 минут;
    • құрғақ ыстық ауамен - 180-160°С-та жасалынған материалына байланысты 60-150 минут.
  • Жараға тимеген құралдарды дистилденген судың өзімен немесе натрий бикарбонаты қосылған қосапсымен 30 және 15 минут дезинфекциялайды.
  • Ыстыққа төзімсіз және термиялық өңдеуден кейін қасиеті өзгеріске ұшырайтын құралдарды химиялық тәсілмен (6 проценттік сутек тотығы ерітіндісінде) залалсыздандырады.
  • Залалсыздандыру алдында әр құралдың дұрыстығы тексерілуі қажет.

Құралдарды тазалу және өңдеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құралдар пайдаланғаннан кейін дұрыс өңделіп, тазалануы қажет, оларда жабысқан қан құрамында микробтар, жұқпалы вирустар тіпті залалсыздандырғаннан кейін де сақталып қалуы мүмкін. Сондықтан оларды ұқыпты тазалаудың маңызы өте зор.

  • Құралдарды өңдеу және тазалау барысы:
    • алдымен 20-25°С тотықтар ингибиторына 60 минутқа батырып қояды;
    • уақыты өткен соң ағып тұрған сумен шаяды;
    • одан кейін 40-50°С 0,3 -0,5 проценттік жуғыш затқа салып жібітеді;
    • жібіген соң сол ерітіндіде ысқышпен жуады;
    • жуып болғаннан кейін 3-10 минут ағынды сумен, 0,5 минут дистилденген сумен шаяды;
    • соңында 85°С-та кептіреді.

Хирургиялық құралдар хирургиялық шкафтарда сақталады. Сақталу барысы әр құралдың нұсқауы бойынша қадағаланып, тиісінше күтіліп ұсталынуы тиіс.

Хирургиялық құралдар және қысқаша сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жалпы хирургиялық құралдар:
L= жалпы ұзындығы, l =жұмыс бөлігінің ұзындығы, b =жұмыс бөлігінің ені, d =диаметрі, W =айна шығыны, m =массасы, h =биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы қысқаша сипаттама
Түзу сапты диссектор (1) Тінді жіктеу, тамырларды бөлу және оларды уақытша қысып қою L= 220; b=2; 3,5
Сабы алты қырлы жалпақ қашау/долото/ (2) Сүйекті үңгілеу және жіктеу L= 230; b=10;15;20;25;30;40
Қан тоқтататын қысқыштар: тісті; имекті; түзу (3,3а) Тамырдан қан кетпеу үшін уақытша қысу L= 158;196;270, түзудікі L=160;198
Қан тоқтататын қысқыштың "Москит" түрі: имекті; түзу (4) Нейрохирургиялық операцияларда тамырларды қысу L=151, түзудікі L=154
Операциялық жабындыны теріге жапсырып қоятын қысқыш (5) Аздап иілген L= 90
Операциялық жабындыға арналған кремальерлі қысқыш (6,6а) Операциялық жабындыны теріге жапсыру L=146
Операциялық жабындыны қарынның көк етіне қысатын кремальерлі қысқыш (7,7а) Операциялық жабындыны денеге жапсыру L= 195 L= 160(балаға)
Іш құрылысына арналған айна (Дуайена) (8) Операция кезінде іш құрылысын ығыстыру L=250; 220; b=100; 60
Жүрекке арналған айна (9,9а) Кеуде қуысына операция кезінде жүректі ұстап тұру L= 205; b=50; 40
Бауырға арналған айна (10) L=285; b=36;
Екі жаққа ашылатын ректальді айна (11) Көтен ішекті және басқа табиғи кааналдарды кеңейту L=200; l=100; b=25;
Зобқа арналған шолғы (зонд) (12) Итеру, тінді іру және қалқанша безді алу L=180;
Астаушалы хирургиялық шолғы (13,13а) Тінді жару және тіннің түпкі қабатын сақтау L=170;
Екі жақты түймелі хирургиялық шолғы (14) Каналдар мен қуыстарды тексеру (120°-қа иуге және түзеуге болады) L=160; d=2
Екі жақты түймелі құлақты хирургиялық шолғы (15) Каналдар мен қуыстарды тексеру және лигатура (жіп), тампон және дренажды ұстау L=160; d=2-3
Жалпы хирургиялық инені және түтікті ұстағыш (16,16а) Тінді тігу кезінде инені өткізіп тігу және ұстау. Бас жағына алмаз ұнтағы жағылады L=160; 200 , 250; b=3, b=2
Жұқа екі жақты ілгек (Фарабефа) (17) Жараның шеттерін ашу және ірі қан тамырларын ығыстыру L=156; b=16, l=13, 17
Екі, үш, төрт тісті өткір және мұқалған ілгек (18,18а) Жараның шеттерін ашу және ұстау: өткірі-тығыз, мұқалғаны-жұқа жерлерін ұстауға L=200; 190-200; 190-220
Қатты медициналық қалақ (үлкен,кіші, орташа) (19) Қатты тіндердегі патологиялық өсінділерді қыру L=175; b=22, 9, 15
Өттегі тастарды алуға арналған жұмсақ және мұқалған медициналық қалақ (20) Өт жолдарындағы тастарды алу L=300;
Резінке қаптамалы хирургиялық темір балға (21) Операция кезінде қашауды соғу L=250; m= 725 және 570 г.
Ампутациялық үлкен және кіші пышақ (22) Аяқ-қолға ампутациялау кезінде жұмсақ тіндерді кесу және ажырату L=315; l=180; L=250; l=120;
Кесуге арналған жалпақ пышақ (23) Пластикалық операция кезінде ұсақ сүйектердің тығыз тіндерін кесу L=165; l=55;
Түпкі қуыстарға арналған тік қайырылған қайшы (24,24а) Қол жетпейтін қуыстардағы жараның тіндерін кесу L=250;
Таңу материалдарына арналған түзу қайшы (25) Таңғыш материалдардың қалың жерлерін кесу L=235;
Таңу материалдарын кесуге арналған түймелі көлбеу қайырылған қайшы (26) Таңу материалдарын шешу L=185;
Бір жағы үшкір медициналық қайшы (27) Теспес үшін тінді кесу L=140;
Мұқал басты медициналық түзу қайшы (28) Операция кезінде жараның беткі және түпкі тіндерін кесу L=140; L=170;
Мұқал басты медициналық тік қайырылған қайшы (29) Операция кезінде жараның беткі және түпкі тіндерін кесу L=140; L=170; 240
Аяққа арналған медициналық ара темір (30) Сүйектің қатты тіндерін (ұсақ сүйек, шеміршек) кесу L=185;
Алмастырылатын үш полотнолы медициналық жақтаулы ара темір (31) Ірі сүйектерді кесу L=350; b полотна=6; 9, 12
Пластикалы анатомиялық іскек (пинцет) (32) Нәзік тіндерді ұстату және жара тігістерін алу L=150; 200, 250, b=1,5-2,5
Табаны бедерлі хирургиялық іскек (пинцет) (33,33а) Тығыз тіндерді ұстату, сонымен қатар инені, лигатураны ұстау L=150; 200, b=5,5
Барлық мақсатта пайдаланылатын хирургиялық іскек (пинцет) (34) Жараның шетін, тығыз тіндерді берікірек ұстау L=150; 200, 250, b=1,5-2,5
Кеуде қуысына арналған жалаң төрткілдеш кеңейткіш (3 түрі бар) (35) Омыртқа мен бүйрекке операция жасағанда кесілген жерді кеңейту L=213;
Кремальерлі екі жақты кеңейткіш (36) Іш, кеуде қуысындағы кесілген жерді ашу (қосымша алынып-салынатын айнасы бар) L=225; b=60
Түзу және иілген медициналық распатор (37,37а) Сүйек үстіндегі шеміршектерді ажырату L=175; b=12
Оң және сол жаққа қарай қос бүктемесі бар қабырғаға арналған распатор (38) Қабырғаның артқы қабатын тазалау L=205;
Бұрандалы ауыз кеңейткіш(39) Ауызды баяу әрі бірқалыпты ашу L=125; b=12
Кремальерлі кеңейткіш: үлкен, кіші, орташа (40) Ауызды тез ашу L=190; b=12; L=138; b=9; L=170; b=10;
Жалпақ скальпель: үлкен, кіші, орташа (41) Жұмсақ тінді тілу L=160; l=46; 50; L=145; l=30; 32; L=150; l=40; 42;
Үшкір орташа скальпель (42) Жұмсақ тінді тілу L=150; l=40;
Тілге арналған екі жақты қалақша (43) Ауыз қуысын тексергенде тілді басу L=180; b=2;
Геморройдық түзу және майысқан қысқаш (44) Геморойдық түйіндерді ұстау L=225; b=18;
Ішекті қысып ұстайтын қысқаш (45,45а) Ішекті қысу L=200; b=4;
Өкпені қысып ұстайтын қысқаш (46) Өкпені ептеп ұстату L=245; 207, b=20; 28
Табаны бедерлі тығыз тіндерді қысатын қысқаш (47,47а) Шеміршек және бұлшық еттерді қысып ұстау L=273; b=7,5
Ішек қысатын домалақ басты қысқаш (48) Ішекті қысу L=240; b=10
Сүйекке арналған найза пішінді ернеулі тістеуік (49) Сүйекті ұмату L=225;
Сүйекке арналған жартылай дөңгелек ернеулі топсалы тістеуік (50) Сүйекті аралап кескеннен кейін тегістеу L=223;
Көлденең кертігі бар тіл ұстағыш (51) Тілді ұстап шығару және ұстау L=170; 140

Нейрохирургиялық құралдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нейрохирургиялық құралдарға қысқаша сипаттама: L= жалпы ұзындығы, l =жұмыс бөлігінң ұзындығы, b =жұмыс бөлігінің ені, d =диаметрі, W =айна шығыны, m =массасы, h =биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы Сипаты
Қан тоқтататын нейрохирургиялық қысқыш; түзу (52), қисық (52а) Мидан кететін қанды тоқтату L=145; 143,5
Тұтқасы мен басы темірден тұратын бұрғы (әр түрлі пішінді тескіштер жинағы) (53) Сүйекті тесу, негізінен бас сүйекті фрез d=3,5-18; тескіш-4,5-20; ұзартқыш L=115
Дальтрен тістеуіктері; үлкендерге (54), балаларға Бас сүйегін тесіп операция жасағанда сүйекті қыршу L=205; 170
Егоров пен Фрейдиннің тістеуігі: аздап, орташа, көбіре қайысқан (55) Бас сүйегін тесуде, омыртқаның доғаларын қыршып алу L=235; b=10; 5; 7
Тік майырылған нейрохирургиялық қайшы (56) Ми қабықтарын қию L=175;
Тұтқасы мен өткізгіші бар айналмалы сымды ара (57) (в-ара, г-тұтқа, д-өткізгіш) Бас сүйегіндегі бұрғыланған тесіктердің ортасын кесу L=500; d=0,34; өткізгіш L=335

Оториноларингологиялық құралдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

L= жалпы ұзындығы, l = жұмыс бөлігінң ұзындығы, b =жұмыс бөлігінің ені, d =диаметрі, W =айна шығыны, m =массасы, h =биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы Сипаты
Аденотом (58) Мұрындағы аденоидтық өсінділілерді қию L=215; b=18; 19; 20; 22
Құлаққа арналған шұңғыма; никельді, пластмассадан жасалған (59) Құлақ ішін тексергенде және операция жасағанда түзулеу L=37; 38; b=3,4; 5; 6;
Көмей айнасы (60), тұтқалы түрі (61) Көмей мен жұтқыншақты қарау L=116; d=12; 15; 21; 25; 27; тұтқсы - L=120;
Үлкендерге, балаларға арналған мұрын айнасы (62) Мұрын қуысын кеңейту және басқа да іс-қимылдар жасау L=138; l=40; 60: балалардікі - 22; 30
Құлаққа арналған қаптамалы шолғы (зонд) (63) Құлақты тазалау L=90; l=15;
Гартман бойынша құлаққа арналған құралдар (64) Құлаққа шағын операция жасау (ине, кюретка, ілгек (өткір, мұқалған), тұтқа) -
Мұрындағы полипті алатын тұзақ (65) Мұрындағы полипті алу L=125
Қатты немес жұмсақ жүгенді маңдайға киетін рефлектор Сәулесімен құлақ, мұрын, тамақ қуыстарын немесе операция жасайтын орынды көру d=90; айна тесігі - d=14
Өңешке арналған түтік Көмей тарылғанда тыныс жолдарын тексеру d=5,8; 6,4; 7; 8; 9; 10; 11; 12;
Құлақ тампондарына арналған қысқыш Құлақ ішіне түскен бөтен затты алу, тампон салу және алу L=140

Офтальмологиялық құралдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

L= жалпы ұзындығы, l = жұмыс бөлігінң ұзындығы, b = жұмыс бөлігінің ені, d = диаметрі, W = айна шығыны, m = массасы, h = биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы Сипаты
"Москит" тұрпатты көзге арналған қан тоқтататын қысқыш (69) Қан тоқтату L=84; l=15
Жас шығатын каналдарға арналған шолғы (зонд) (70) Жас шығаратын каналдың өту жолдарын тексеру L=78; d=0,25-1,2; 0,5-1,5; 0,75-2
Көзге арналған ине ұстағыш (Кастровьехо бойынша) (71) Жараны тіккен кезде ұсақ инелерді ұстау L=130; l=9
Көз қабығына түскен бөтен затты алатын Шоттер құралы (72) - L=112; b=0,45; 0,75; 1,0;
Ісікке (энуклеация) арналған тік қайысқан қайшы (73) Көз алмасын алғанда ішкі бұлшық еттерді кесу L=140; l=30
Көзге арналған іскек (пинцет) (74) Операция кезінде көздің шырыш қабығын ұстау L=100; b=4,2;
Трахомдық дән-түйінді жаншуға арналған Белярминов пинцеті (75) - L=100; b=11;
Көз алмасын ұстауға арналған хирургиялық бедерлі пинцет (76) - L=72; b=0,6;
Пластикалық операцияларға арналған кеңейткіш (77) Кесілген теріні кеңейтіп ашу L=65; l=12

Травматологиялық және ортопедиялық құралдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

L= жалпы ұзындығы, l = жұмыс бөлігінң ұзындығы, b = жұмыс бөлігінің ені, d = диаметрі, W = айна шығыны, m = массасы, h = биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы Сипаты
Үлкен және кіші екі айлауықты сүйек ұстағыш (78) Сүйек сынықтарын тиянақтап тіркеу ернеуінің -b=15 және 12
Үлкенді-кішілі үш айлауықты сүйек ұстағыш (79) Сүйек сынықтарын тиянақтап тіркеу ернеуінің -b=40 және 30
Гипс таңуды кесетін пышақ (80) Гипс таңудың шеткі жақтарын тегсітеу L=180; l=45
Гипс таңуды кесетін үлкен тұтқалы қайшы (81) - L=420;
Гипс таңуды кесетін ара темір (82) Қатып қалған гипс таңуды кесу L=186;
Үстел үстіне қоятын сүйеуіш (83) Гипс салынғаннан кейін жамбасты көтеріп қою Тақтасының көлемі -204х163; h=145
Гипстің шеттерін қайыруға арналған қысқаш (84) - L=265;
Сүйек қысқаштары (85) Сынықтарды ұстау және бекіту L=260;

Урологиялық құралдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

L= жалпы ұзындығы, l = жұмыс бөлігінң ұзындығы, b = жұмыс бөлігінің ені, d = диаметрі, W = айна шығыны, m = массасы, h = биіктігі (мм).

Құралдың аты (жақша ішінде олардың нөмерлері) Пайдаланылуы Сипаты
Қуықтан тас алатын мұқалған қалақ (86,86а) Кесілген қуықтан шығатын тастарды ұстау L=220;
Меатометр (87) Қуық жолдырының тесіктерін өлшейтін межелі конус L=110; 130
Қуықтағы папиломаны алатын қысқаш (88) Ісікті ұстап, айыру L=284; 276; 270; 259
Қуықтағы тасты алатын түзу және иілген Левкович қысқашы (89) Кесілген қуықтан тастарды шығару түзудің L=220; иілгеннің L=205;
Ернеуінде қимасы және бедері бар үрпіге арналған қысқаш (9) Несеп жолдарынан бөтен заттарды немесе тас алу L=295;

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Краткая медицинская энциклопедия, 3-том. Москва - 1990. ISBN 5-85270-009-6

Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]