Ценз

Ценз (лат. census — есептеу, бағалау) —

1. адамды қайсыбір саяси негізінен сайлау құқықтарын пайдалануға жіберудің заңнамада көзделген шектеулі шарттары. Сайлау Цензі азаматқа сайлау құқықтарын беру шарттары ретінде конституциямен немесе сайлау заңнамасымен белгіленеді. Мұндай Ц. 18 — 19 ғ-лардан бастап енгізілді. Ең көп таралған түрлері — мүліктік Ц (мүліктің белгіленген минимумын иелену қажеттігі), білім алу Цензі (білімнің белгіленген минимумы болуы қажеттігі), отырықшылық Ц-і (белгілі бір мекенде азды-көпті ұзақ тұру талабы). Кейбір сайлау Цензі бірқатар мемлекеттердің заңнамасында қазіргі кезге дейін көзделген;
2. Ежелгі Римде азаматтардың әрбір 5 жыл сайын цензорлар жүргізіп тұрған мүлік санағы. Б.з.б. 6 ғ-да енгізілген. Ценздің негізіне бөлінген жер телімі немесе жылжымалы мүлік алынды, сонан соң Ценз ақшалай тұлғаланатын болды. Ц. негізінде салық салынды және әскерге шақырылды;
3. Батыс және Орт. Еуропада орта ғасырда шаруалардан алынған алым-салық. Онда шаруалар сеньорға тұрақты түрде азық-түлікпен немесе ақшалай төлеп тұрған. Германияда, Чехияда, Польша корольдігінде, Францияда,Англияда қолданылды.

Ciлтемелер :

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IX том