Шаршылы өрмекші
Тіршілігі және сыртқы құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
шілде және тамыз айларында орманды немесе шиі қалың өскен алқапта мекен етеді. Денесі екі бөліктен құралады: бірінші шағын бөлігі-баскөкірек,буылтықсыз доп тәрізді , екінші үлкен бөлігі- құрсақ. Өрмекшінің үстіңгі жағынан арқасындағы ақ шаршы көрінеді.
Шаршылы өрмекшінің баскөкірек жіне құрсақ бөліктері белдеуленіп, жіңішкереді. Өрмекшінің баскөкірегінің алдыңғы бөлігінде сегіз жай көздері болады. Олар әр жаққа бағыттала орналасқандықтан, өрмекші айналасындағы заттарды түгел көре алады.Баскөкіректің астыңғы жағында, ауыздың үстіне қарай улы безді, ұшы тырнақ тәрізді болып аяқталған екі күйісаяқ және жүретін сегізаяқтардың алдыңғы жағында екі тұтқыаяқ көрінеді. Өрмекшінің буылтықсыз құрсақ бөлігі, құрсақтың соңын ала өрмек бездерінің өзегі ашылатын үш жұп өрмек сүйелдері болады.
Қоректенуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өрмекші ұшатын бунақденелілер:шыбын, көбелек, өсімдік бітесімен, сондай-ақ әр түрлі қоңыздармен қоректенетіндіктен, жыртқыш жәндік болып саналады. Қорегін аулау үшін өрмекші құрсағының ұшындағы үш жұп өрмек сүйелдерінен бөлінетін жұбынан- берік және жуантық өрмек; үшінші жұбынан пілдеге жұмсалатын нәзік жіп тәрізді өрмек шығады.
Өрмекшінің аузы сорып алуға бейімделгендіктен, қатты қоректі қорыта алмайды, қоректенуден бұрын оған умен әсер етіп, қоректі асқорыту мүшесінен тысқары қорытып алады.
Қан айналымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өрмекші денесіндегі қан түссіз болады. Қан дененің арқа жағында жатқан бұлшықетті қантамыр- жүрек арқылы қозғалысқа келеді. Жүректен қақпақшалары бар бірнеше жұп тесіктер орналасады. Қантамырлар әр түрлі мүшелерге таралады. Мүшелер арасында жиналған қан жүрекке қарай ағып, қақпақшалы тесіктер арқылы жүрекке құйылады.
Зәр шығаруы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өрмекшілер аяғындағы сатанбез және мальпигий тамыршалары -1-2 жұп жіңішке тұйық түтікшелер арқылы зәр шығарады.Сатанбез -көкіректегі , ал мальпигий тамыршалары дененің құрсақ бөлігіндегі ыдыраған өнімдерді бөліп шығарады.
Көбеюі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шаршылы өрмекші- дара жынысты жәндік, оның аталығы аналығынан кішкене болады. Аналық өрмекші күзге қарай өрмектен сары пілде тоқып, оған мыңға жуық ұрықтанған жұмыртқаларды құндақтайды және қалқалы жерлерге салады. Жұмыртқалар қыс бойы жылы пілдеде жатып, көктемде жас өрмекшілерге айналады. Өрмекшінің аналығы қысқа қарай өледі.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Қ.Қайым,Б.Муханов,Р.Сәтімбекұлы,М.Шаймарданқызы, "Жануартану"(1998), 91 б., ISBN 5-625-03599-7