Шоқгүл
| Шоқгүл | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||
| ||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||
| Soranthus | ||||||||||
| түрлері | ||||||||||
|
3 түрі белгілі |
Шоқгүл (лат. Soranthus) – шатыршагүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанда Үлкен Борсық, Мойынқұм, Балқаш маңының оңт. мен Зайсан қазаншұңқырының құмды төбелерінде өсетін 1 түрі – Мейер шоқгүлі (S. meyerі) бар. Биікт. 1 м-дей. Кіндік тамыры топыраққа терең бойлайды, себебі, құмды жерде өсімдік ылғалды тереңнен сіңіреді. Сабағы жұмыр, тік өседі, ұшына жақындаған сайын тарамдалып кең жайылып бұтақталады. Сабағының түбіне айнала дегелектене өскен жапырақтары мен сабаққа бекіген жапырақтарының сағақтары біртіндеп, қандауыр тәрізді қынапқа айналған. Жапырақ тақтасы үшбұрышты, жиектері үш қайтара тілімденіп салаланған, ұз. 10 см, ені 3 мм. Гүлі қос гүлсерікті, тостағанша жапырақшасының саны 5, жиегі өткір тіс тәрізді иректелген. Күлтесі де бесеу, жасылдау түсті, сырты түкті, ұшы үшкір, ішке қарай сәл иілген, ұз. 2,5 мм-дей. Гүлдері шоғырланып шатырша гүлшоғырына топталған. Тұқымынан көбейеді. Мамыр айында гүлдеп, маусымда жемісі піседі. Жемістері түксіз, көп қырлы, жиегі жұқа қанатшамен көмкерілген жаңғақша. Оның ұз. 16 мм, ені 8 мм-дей. Мейер Ш-ін жергілікті тұрғындар тамырын шикідей және қайнатып тамаққа пайдаланады. Таралу аймағы жылдан-жылға азайып бара жатқан өсімдік, сирек кездесетіндіктен қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5