Шығынқы баспа

Шығынқы баспа, баспаханалық баспа – мәтін мен суретті көбейтіп басатын негізгі полиграфиялық тәсілдердің бірі. Мұнда баспа пішінінің таңба түсіретін элементі (жоғары) мен ашық орындары (төмен) әр түрлі биіктікте орналасады. Шығынқы баспа пішінінің барлық таңба түсіретін элементінің биіктігі бірдей болуы керек. Мүндай пішіннің таңба түсіретін элементіне эластик. білікпен бояуды жаға отырып, одан басқа (басылатын) бетке бояу түсіруге болады. Шығынқы баспа өзінің қарапайымдылығына, өнімнің сапалы және еңбек өнімділігінің жоғары болуына байланысты газет, журнал, кітап, көп бояулы иллюстрация, т.б. басу үшін кеңінен пайдаланылады. Кескін элементтерінің айқындылығы, бояуының қанықтығы және қағаздың екінші жақ бетіне таңба ізінің аз түсуі – шығынқы баспада алынған оттискіге тән ерекшелік. Шығынқы баспа принципінің баспа ісінде пайдаланылғанына мың жылдан астам уақыт өтті. Алғашқы баспа пішіні жазық, тегіс әрі жылтыр ағаш тақта түрінде болды. Бұл пішінде тақта бетін ою (бос аралық) арқылы таңба түсіретін кескін алынған. Мұндай пішіндер көркем репродукцияларды (қ. Ксилография, Гравюра) басудың бір тәсілі ретінде қазіргі кезде де қолданылады. Шығынқы баспаның қазіргі мәтіндік пішіндері алдын ала құйылған әріптер мен таңбалардан қолмен немесе теру не фототеру машиналарымен құрастырылады. Шығынқы баспада әр түрлі кескін (иллюстрациялар) гравюралау не цинкография тәсілі арқылы алынған клишеден көшіріледі. Баспа пішіні бірінші (түпнұсқа) және екінші реттік пішін болып ажыратылады. Шығынқы баспаның қазіргі ротациялы баспа машинасы көп бояулы газет, журнал, кітап, т.б. басуға мүмкіндік береді.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том