Ырғызит

ЫРҒЫЗИТ – Арал теңізінің солт. өңірінде, Жаманшы метеориттік кратерінен табылған импактиттер тобына жататын, кремнеземге бай, тектиттерге ұқсас жанартаутекті шыны құрамды тау жынысы. Түйіршік мөлш. 1 мм-ден төмен тау жыныстары микроырғызиттер деп аталады. Жаманшы құрылымын алғаш орыс ғалымдары В.А. Вахромеев пен А.А. Яншин ашқан (1939). Соңынан әр жылдары В.В. Пилья, П.В. Флоренский, т.б. зерттеген. Кратер метеориттердің палеозой деңгейіндегі тау жыныстарына соғылып, оларды балқыту нәтижесінде бұдан 10 мың жыл бұрын пайда болған. Ы. Муонг-Нонг сериясына ұқсас жаманшиттер тобына жатады. Ы. – лапилитке ұқсас қара түсті, ірілігі 7 см тамшы және ұсақ шар тәріздес денелер. Олардың құрамында лешательерит, коэсит, стишовит, магнетит, шпинелидтер, плагиоклаз, муллиттер кездеседі. Хим. құрамы қышқыл тау жыныстарына ұқсас. Айырмашылығы – Ы. магний оксидіне бай. Ы. – сирек кездесетін тау жынысы.