Экономиканы қаржыландыру

Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар - бұл өндіріс көлемінің тұрақты өсуі және оның тиімділігін арттыру үшін жағдайлар жасауға бағытталатын ақшалай қаражаттар. Оған мыналар жатады: негізгі капиталға жұмсалатын ин- вестициялар (күрделі жұмсалымдар); негізгі капиталдарды жөндеу; айналым қаражаттарының өсімі; материалдық резервтер жасау; арнаулы қорлар мен мақсатты қаржыландыру корларын жасау.
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықты ң барлық салаларының негізгі капиталдарын ұдайы жаңғыртуға бағытталатын негізгі катіталға жұмсалатын инвестициялар (күрделі жұмсалымдар) — материалдық, еңбек және ақшалай ресурстардың жиынтығы алады.
Күрделі жұмсалымдардың құрамына:

1. құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
2. жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3. өзге күрделі жұмыстар мен шығындар (жобалау-іздестіру, геологиялық-барлау және бұрғылау жұмыстары, жер учаскелерін кәсіп беру және коныс аудару бойынша және т.б);
4. жана сапынып жатқан кәсіпорындар үшін кадрларды даярлауға жұмсапатын шығындар кіріктіріледі.

Күрделі жұмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырлады:

1. шаруашылық жүргізуші субъектілердің меншікті қаражаттары;
2. банктердің ұзақ мерзімді кредиттері;
3. халықтың жинақ ақшалары (тұрғын үй құрылысына);
4. бюджеттен қаржы бөлу.

Кәсіпорындардың меншікті қаражаттарының үлесі өсіп келеді, бұл шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарактандыру мен қайта құруға арналған және кәсіпорын үлғаймалы үдайы өңціріс үшін толық жауап береді. Инвестициялық саясатты қайта құрудын басты мағынасы осында. Ал бюджеттік қаражаттар негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік құрылысты, сондай-ақ әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің құрылысын қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жөндеуге жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген (негізгі капиталдарды ішінара калпына келтіру және олардың жұмыс кабілеттілігі жағдайында болуын қолдап отыру үшін) негізгі капиталдарды жөндеудің арнаулы қоры есебінен жүргізіледі, бұл қор шығындарды шаруашылық жүргізуші субъектілер өнімінің, жұмыстарының, қызметтерінің өзіндік құнына нормативтер бойынша кіріктіре отырып жасалынады.
Айналым қаражаттарының өсімі кәсіпорындардың меншікті немесе оған теңестірілген қаражаттары есебінен қаржыландырылады. Олар жетіспеген кезде негізінен жаңа кәсіпорындар үшін бюджеттік қаражаттар бөлінеді немесе кейін өтелетін кредит беріледі. Бұған басқа, меншікті айналым қаражаттарының жетімсіздігін жабуға мақсатты қаржыландырудың қаражаттары бағытталады. Резервтер жасауға жұмсалатын шығындар қаражаттардың үздіксіз толық айналымын және ұлғаймалы ұдайы өндірістің бүкіл үдерісін, шаруашылықтың үйлесімдерін сақтаудың, дүлей апаттардан болған ысыраптарды өтеуді камтамасыз етудің қажетті шарты болып табылады. Қаржылық резервтер ақшалай ресурстарды оңтайландыруға, кәсіпорынның шаруашылық қызметі үдерісінде пайда болатын уақытша қаржылық қиындықты жоюға мүмкіндік береді. Резервтік қорлар шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде жасалады.
Мемлекеттік резервтер мемлекет жасайтын шикізаттың, материалдардың, отынның, машиналар мен жабдықтың бірқатар түрлерін, астықтың, азық- түлік тауарларының, қорғаныс мұқтаждары үшін арналған өнімнің маңызды түрлерінің босалқы қорлары. Мемлекеттік резервтер үнемі қалпына келтіріліп, молықтырылып отыратын мемлекеттің айрықша орталықтандырылған қорын құрайды; мемлекеттік резервтер айрықша жағдайларда және тек үкіметтің ерекше қаулылары мен шешімдері бойынша жұмсалады. Мемлекеттік резервтер мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен жасалынады.