Ғұрыптық тіл
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Ғұрыптық тіл – бұл ерекше салаларда ғана қолданылатын культтық тіл. Мысалы, котолик шіркеуіндегі латын тілі, провославян дініндегі шіркеулік славян тілі, хиндизмдегі санскрит тілі, буддизмдегі поли тілі, мұсылман дініндегі араб тілі т.б.[1]
Тілдерді белгілі бір типтерге бөлуде шетелдік ғалымдар зерттеулеріне назар аударсақ, А.Мартине тілдің мынадай үш сатыдан тұратын пирамида түріндегі қызметтік сипаттамасын ұсынады:
- диалекілер мен жергілікті жерлерге тән тілдер;
- тар көлемде таралған тілдер;
- аралық-тілдер.
Ал У.Стюарт тілдердің мынадай типологиясын көрсетеді:
- нормаланбаған ана тілі;
- нормаланған, бірақ қазіргі кезде қолданылмайтын тіл;
- аралас тіл (пиджиндер тәрізді);
- жасанды және маргиналды тілдер.
Ч.Фергюссон тілдерді мынадай үлгіде топтастырып көрсетеді.
- негізгі тіл;
- екінші дәрежелі тіл;
- арнаулы тіл. [2]
Қазақстандағы халық тілдерін сөйлеушісінің саны мен атқарып келе жатқан қоғамдық қызметінің көлеміне қарай шартты түрде үш топқа бөлуге болады:
- қоғамдық қызметінің ауқымы кең тілдер;
- қоғамдық қызметінің ауқымы тар тілдер;
- қоғамдық қызметі нашар дамыған тілдер.
Алғашқы топқа қазақ, орыс тілдері жатады. Өзге тілдердің ішіндегі қоғамдық қызметі көлемдіректері – ұйғыр, дүнген, корей, өзбек, тәжік, украин т.б. тілдері. [3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Абасилов А. Әлеуметтік лингвистика сөздігі. – Алматы, 2016.- 71 бет.
- ↑ Швейцер А.Д., Никольский Л.Б. Введение в социолингвистику – Москва: Наука, 1976. – С. 87-88, 100; Никольский Л.Б. Аталған еңбек. 39-40-б.; Швейцер А.Д. Вопросы социологии в современной американской лингвистике. –Ленинград: Наука, 1971. –С. 74-80.
- ↑ Хасанұлы. Б «Ана тілі – ата мұра» Алматы, 1992