Қабырға өрнек
Қабырға өрнек – сәулет құрылысында ғимараттардың қабырғасының ішкі, сыртқы жағына салынған ою-өрнек түріндегі нақыштар. Қабырға өрнек фреска, желімді кескіндеме, темпера, бояулы және балауызды кескіндеме түрінде жасалады. Майолика, мозаиканың қабырғаға жасалатын түрлері де қабырға өрнекке жатады. Қабырға өрнек монументтік-декоративтік сипатта орындалса - шығармаға үлкен идеялық мазмұн, кең ауқымды жалпылауыш түр беруді көздейді. Сәндік сипатта орындалған қабырға өрнек нақышты ою-әрнекпен безендіруді, бедерлеуді мақсат етеді.
Ежелгі үлгілердің дамуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
.jpg)
Үңгірлерге салынған суреттер мен тастарға шекілген жануарлардың бейнелері қабырға өрнектің ежелгі үлгілеріне жатады. Қабырға өрнекпен әсемдеу б.з.б. 3-1-мыңжылдықтарда Ежелгі Мысырда, б.з.б. 2-мыңжылдықта Урартуда қанат жайып, орта ғасыр және қайта өркендеу дәуірінде Батыс Еуропада өркендей түсті. Қазақстан жеріндегі қабырға өрнекпен көмкерілген сәулет өнерінің ескерткіштері тек ою-өрнектік қабырға өрнекпен нақышталған. Бұл мұсылмандық орта ғасырда салынған Иран, Мауераннахр, Орта Азиядағы барлық сәулет қүрылыстарына тән ерекшелік. Айша бибі, Қарахан, Қожа Ахмет Ясауи ғимараттарының, кесенелерінің қабырғалары ою-өрнекпен, нақышты жазулармен көмкерілген. ХІХ ғасырдан бастап, әсіресе ХХ ғасырда қабырға өрнек өнері, сәулет құрылысында дами түсіп айрықша мән алды. Дәстүр сабақтастығын үзбеген сәулет қүрылыстарын безендірудің осы үлгісін ХІХ-ХХ ғасырлардағы ғимараттардан (Қазақ академия опера және балет театры, Қазақстан ҒА, т.б.), кейінгі жылдары салынған мешіттерден көруге болады.[1][2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
- ↑ ҚАЗАҚТЫҢ ЭТНОГРАФИЯЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАР, ҰҒЫМДАР МЕН АТАУЛАРЫНЫҢ ДӘСТҮРЛI ЖҮЙЕСI. Энциклопедия. – Алматы: РПК “СЛОН”, 2012. – (илл.) ISBN 978-601-7026-17-23-том: К – Қ – 736 бет.ISBN 978-601-7026-21-9
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ҚР ҰМ – материалдарынан;
- ОМЭЭ – материалдарынан.