Қазақстанда уран өндіру
Қазақстанда уран өндіру Ұлттық экономика үшін маңызды болып табылады. 2011 жылға қарай Қазақстан әлемдегі ең ірі уран өндіруші болып саналды[1].
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанда уранды барлау 1943 жылы басталды[2]. Кейінірек, 1970 жылы тау-кен жұмыстары оң нәтижелермен басталды, нәтижесінде барлау көбейді. 1950 жылдардағы кейбір жерасты шахталары сақталған, бірақ сарқылуға жақын. Соңғы жарты ғасырда Қазақстан әлемдік ядролық бағдарламалар үшін уранның негізгі көзі болды. 2001 жылдан 2011 жылға дейінгі онжылдықта Қазақстанда уран өндіру 17 428 тоннаға ұлғайды. Қазақстан уранның әлемдік қорының 15% - на ие, ал 2011 жылы Қазақстан әлемдік өндірістің 35% - ға көбеюін құрады. Елімізде 17 уран кеніші бар, алайда максималды өндіру жылына 20 мың тоннамен шектеледі[3].
Қазіргі уақытта алты аужанда 50 кен орны бар. Уранды барлау үшін жауапкершілік геология министрлігінің екі еншілес ұйымына жүктеледі: Қазақстанның солтүстігіндегі "Степгеология" және елдің оңтүстігіндегі "Волковгеология" кеніштері[4]. Ұлттық электр желісінің жоқтығына қарамастан, Қазақстанның солтүстік аймақтарында электр энергиясы Ресейден, ал оңтүстігінде – Өзбекстан мен Қырғызстаннан келеді.
Компаниялары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
"Қазатомөнеркәсіп" ұлттық атом энергетикалық компаниясы 1997 жылы құрылды[5]. Ол тау-кен, барлау және импорт/экспортты қоса алғанда, барлық ядролық әрекеттерді қадағалайды. Компания сонымен қатар шетелдік ядролық державалармен және Westinghouse компаниясымен берік байланыс орнатты. Ресей, Жапония, Қытай, Канада, Үндістан және Франция үкіметтерімен келісімдерге тұрды. 2010 жылды 2009 жылмен салыстыра отырып, ол уран өндірісінің қырық пайыздан астам өскенін және уран өндірудің жалпы көлемінің 30 % - ға өскенін хабарлады[6].
Шахталары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Инкай уран жобасы – 1976 жылы ашылған. 2010 жылғы өнім: 1637 тонна;
- Оңтүстік Инкай кеніші - 2007 жылы өндірісті бастады. 2011 жылы күтілетін өнім: 1900 тонна;
- Ақдала кеніші – өндірісті бастады: 2006 ж. 2009 жылғы өнім: 1046 тонна;
- Орталық Мыңқұдық кеніші - өндірісті бастады: 2007 ж.;
- Батыс Мыңқұдық кеніші – өндірісті бастады: 2006 ж.;
- Шығыс Мыңқұдық кеніші - өндірісті бастады: 2006 ж.;
- Қаратау кеніші - өндірісті бастады: 2008 ж.;
- Ақбастау кеніші – өндірісті бастады: 2009ж.;
- Жалпақ кеніші – өндірісті бастады: 2012 ж.;
- Мойынқұм кеніші – өндірісті бастады: 2004 ж.;
- Төртқұдық кеніші - өндірісті бастады: 2008 ж.;
- Харасан кеніші - өндірісті бастады: 2005 ж.;
- Іркөл кеніші – өндірісті бастады: 2008 ж.;
- Заречное кеніші - өндірісті бастады: 2006 ж.;
- Семейбай кеніші - өндірісті бастады: 2009 ж.
Сондай-ақ қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Меркель, Бродер; Шипек, Мэнди (28 октября 2011 г.). Новый бум добычи урана: вызовы и извлеченные уроки . Спрингер. стр. xvi, 111–. ISBN 978-3-642-22121-7.
- ↑ Далькамп, Франц Дж. (16 сентября 2009 г.). Урановые месторождения мира: Азия. Спрингер. стр. 191–. ISBN 978-3-540-78557-6.
- ↑ http://www.world-nuclear.org/info/inf89.html
- ↑ https://books.google.kz/books?id=ShzwRGs5mDYC&pg=PA191&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
- ↑ https://web.archive.org/web/20121024032552/http://www.kazatomprom.kz/en/pages/1997_-_1998
- ↑ http://www.world-nuclear-news.org/ENF-Kazakh_uranium_output_continues_to_rise-0908104.html