Қазақтың халық шығармашылығы және оның поэтикалық ортасы

«Қазақтың халық шығармашылығы және оның поэтикалық ортасы» («Казахское народное творчество и его поэтическая среда»), Мұхтар Әуезовтің мақаласы.

Түпнұсқа «Әуезов үйі» ғылыми-мәдени орталығының қолжазба корынан алынып, «Тамыр» журналында алғаш рет жарияланды (2001, №1). Шығарманың соңында: «Мухтар Әуезов. Лекси, 25. 10. 1927» деген жазу бар. Бұдан кейін жазушының 50 томдық толық жинағының 6-томында жарық көрді (А., 2001 ж., 61-94-беттер). Мухаңның фольклортану саласындағы басты еңбегі «Әдебиет тарихы» болғанмен, мына мақалада бұған дейін көтерілмеген тың ойлар қозғалған. Онда ең алдымен қазақ халқының ауыз әдебиетінің зерттелу дережесі мен бағыттарын айкындап, зерттеулердің типтерін, олардың мақсаттарын көрсеткен. Ғалымның пікірінше, Еуропа зерттеушілері негізінен қазақ халқына этнографиялық нысан ретінде қарап, оның ауыз әдебиетін жүйелі әрі терең зерттемеген, тек оның үлгілерін жинаумен гана тынған. Бұл, әрине, жанрларға жіктеп, ғылыми-теориялы тұжырымдар жасауға жеткіліксіз. Әуезов осыған байланысты ер аймак халықтар ның ауыз әдебиетінде стильдік ерекшеліктермен бірге, жанрлық езгешеліктер де болатынын дәлелдеп көрсеткен. Кеден, Асан, Жүсіпбек сынды ақындардың шығармашылығы туралы нақты әрі құнды пікірлер айта отырып, Мұхаң дара ақындардың кәсіби қызметі, психологиясы, әлеуметтік орны, оларға жұртшылықтың көзқарасы женінде де құнды тұжырымдар келтірген. Әсіресе шежіресі шал Рысмендененің қазақтар туралы ақылга сыйымсыз, жат пікірлерін әшкерелеп, кертартпа түсінік-ұғымдарды жоққа шығарады. Қорыта айтқанда, бұл еңбектің әдебиеттану ғылымындағы маңызы әлі де өз биігінде қапа бермек.