Қалтқысыз

Қалтқысыз. Түсіндірме сөздіктегі мағынасы — күмәнсіз, кәміл, сезіксіз, шүбәсіз, бүкпесіз, адал. «Ғазиз жүректер бір-біріне қалтқысыз сенді» (С. Досанов, Қыран.). Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінің дерегіне қарағанда бұл сөздің тұлғасы мен мағынасы аз да болса, өзгеріске ұшыраған. Онда дыбыстық құрамы «қалысыз» қалпында да, мағынасы — қалдықсыз, тұтас, толық, әбден дегендерді білдіреді (ДТС, 412, 413). Басқа түркі тілдерінен бүл тұлғалы әрі мағыналы сөзді тек түрікмен тілінен кездестіреміз. Онда гаты — әбден (Рус.-туркм. сл., 1956, 717). Қазақ тіліндегіге қарағанда мынаның тұлғасы көне түркі тілдегіге ұқсас. Айырмасы —«л» орнына «т» қолданылып -сыз жұрнағының түсіп қалуы мен т ~ л дыбыстарының сәйкес келуінде ғана.