Қалқа Өзені Бойындағы Шайқас

Қалқа Өзені Бойындағы Шайқас– түркі - моңғолдар мен орыс әскерлері арасындағы алғашқы шайқас. 1220 жылы Жебе ноян мен Сүбедей ноян бастаған 30 мыңдық қол Солтүстік Иран арқылы Кавказға басып кірді. Кавказды кесіп өтіп аландарды, қыпшақтарды (орыс жылнамаларында - половецтерді), т.б. халықтарды бағындырып, Қырымға және орыс князьдіктерінің оңтүстігіне шабуыл жасады. Бірақ, негізгі мақсаттары батыс аймақтарды барлап қайту болғандықтан, еш жерге тұрақтамай, Каспийді айналып, елдеріне қайтпақшы болды. 1223 жылы сәуірде орыс князьдері өзара күш біріктіріп әрі қыпшақтармен одақтаса отырып, моңғолдарға соққы беруді ойластырды. Орыс князьдері арасында шайқас болатын жер жөнінде келіспеушіліктер орын алды да, князьдер Мстислав Удалой, Даниил Волынский және қыпшақтар Қалқа өзенінен өтті де, қалғандары сыртынан бақылап тұрды. Шайқас 1223 жылы 31 мамыр күні Қалқа (Кальчик) өзенінің (қазіргі Украинадағы Донецк облысында) бойында болды. Жебе мен Сүбедей өзеннен өтіп келген орыс князьдері мен қыпшақтардың әскерлерін күйрете жеңді, аман қалғандары Днепрдің арғы жағына қарай қашты. Моңғолдар қайтадан өзеннен өтіп, бақылап тұрған орыс әскерлерін қоршауға алды. Киев князі Мстислав басқарған негізгі әскер үш күн шайқастан кейін толық жеңіліп, берілуге мәжбүр болды. Бірақ Жебе мен Сүбедей де ол жерде аялдаған жоқ. Каспийді айналып өтіп, жолдағы ұлыстарды бағындырды. Сөйтіп Еділ, Жайық, Сырдария өзені арқылы Шыршық бойында отырған Шыңғыс хан ордасына қайтып оралды. Шайқас Шығыс Еуропа елдерінің, соның ішінде орыс князьдіктерінің де әлсіз екендігін көрсетіп берді. Жебе мен Сүбедей жорықтары негізінде алынған барлау мәліметтеріне сүйене отырып, 1235 жылы Қарақорымда өткен құрылтайда Шығыс Еуропаға жорық жасау жөнінде шешім шығарылды. Әскерге бас қолбасшы болып - Бату хан, кеңесшілікке - Сүбедей ноян тағайындалды.