Қарашаш ана
Қарашаш ана, Айша Xатун – ортаазиялық ойшыл, ислам уағызшысы, сопылық ақын Қожа Ахмет Ясауидің анасы.
Аңыз-әңгімелер, жазбалар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қарашаш ана туралы деректер аз кездеседі. XVII ғасыр аяғындағы аңыз-әңгімелер бойынша ол – Қожа Ахмет Ясауидің әкесі Ибраһим атаның ең танымал шәкірттерінің бірі болған Мұса шейхтың қызы. XVII ғасыр аяғындағы аңыз-әңгімелерде оны XIII ғасыр соңында Ташкенттің "әулиесі" болған Омар Багистани шейхтың қызы, қарындасы немесе немере қарындасы болған дейді (Девин ДиУис). Деректер мен аңыздарда Айша бибі қарахандықтар кезеңінің білімді және тақуа әйелдердің бірі ретінде суреттеледі.
Ясауидің шешесінен жастай айырылғанына қарағанда Қарашаш ана 1099-1100 жыл шамасы қайтыс болған.[1]
Айша хатун қайтыс болғаннан кейін тұрғызылған Қарашаш ана кесенесінің киелі дәстүрі Қожа Ахмет Ясауидің анасы болып, ол қайтыс болғаннан кейін осы жерге тұрғызылған деген аңызға айналған әңгімелерге сүйенеді. Жазба деректер бойынша, ең бастысы "Мадинат-әл-Байда мен Испиджаб әулиелерi хақындағы трактаты" (XVII ғасыр соңы-XVIII ғасыр басы) мен XIХ-ХХ ғасырлар басындағы фольклорға негізделеді. Сол уақытта ескерткіштің қазіргі атауы пайда болған – аңыз-әңгімелер бойынша кесене күмбезінің ұшар басына Қожа Ахмет Ясауи анасының бір бұрым қара шашы байланған, осылайша оның лақап есімі мен кесененің аты – "Қарашаш ана" пайда болады.[2]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
- ↑ Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7