Қатысушы:Есенбекова Айгерим/Ешкіөлместегі петроглофтер

Ешкіөлмес - Жетісу облысы, Ескелді ауданындағы ауыл. Ешкіөлмес – көшпелі қазақ малшылары жыл бойы жайылымға бай жерлерді осылай атаған. Талдықорғанның оңтүстігінде бір сағаттық жерде осындай аумақ бар. Бұл жерде Көксу өзенінің құнарлы аңғары жатыр, ол біздің ата-бабаларымыздың өмірі үшін ғана емес. Жергілікті таулар жартас өнерінің ашық аспан астындағы тұтас галереясын ұсынады. Ешкіөлмес тауының оңтүстік беткейлерінде 24 шатқал бар, олардың жоғарғы ағысында жартас суреттері шоғырланған, ал аңғарлардың сағаларында және тау етегінде әр дәуірдегі қорымдар мен қоныстар бар. Бұл жер өте көркем: тоғайлы тоғайлы Көксу өзенінің аңғары, Ешкіөлмес тауларының жартасты қыры, Көксу алқабының және оның айналасындағы таулардың керемет панорамалары. Ешкіөлмес жотасындағы көне жартас суреттері таулардың оңтүстік беткейлерінен, патинмен жабылған жартастардан табылған. Бұл Қазақстандағы петроглифтердің ең үлкен жинақтарының бірі. Мұнда 10 мыңнан астам сурет бар және жыл сайын археологтар жаңа, бұрын белгісіз болған петроглифтерді табады. Сызбалары бар тақтайшалар сусыз сай болып, бұталар өскен 24 шатқалдан табылды. Шатқалдар батыстан шығысқа қарай 20 км-ге созылып жатыр. Оларды жотаның батыс шетінен шығысқа қарай саналып, жазылып алған. Петроглифтердің жеке шағын топтары Ешкіөлмес жотасының әр шатқалында дерлік кездеседі. Көбінесе олар жануарлардың суреттерімен, сирек кездесетін аң аулау көріністерімен бейнеленген. Мұндай топтарда сызбалардың саны 2-3 немесе 10-нан  аспайды. Петроглифтердің үлкен жинақтары № 5, 6, 10, 12, 13, 14, 18, 19, 22 және 24 шатқалдардан табылған.  № 10, 13, 14, 18 және 24 шатқалдарда бір-бірінен алшақ орналасқан әртүрлі жартас блоктарында бейнелер табылды, бұл оларды жеке топтарға бөлуге мүмкіндік берді. Дәл осы шатқалдарда Ешкіөлмес жотасының петроглифтерінің негізгі бөлігі шоғырланған. Петроглифтердің мерзімін анықтау және оларды елді мекендер мен қорымдармен түзету үшін Көксу өзені аңғарындағы барлық ескерткіштер кешенін толығырақ қарастыру қажет болған. №5 шатқал жотаның батыс шетінен шығысқа қарай 3 шақырым жерде орналасқан петроглифтер, шатқалдың төменгі бөлігінде жекелеген жоталарда да, төбенің жоғарғы бөлігінде де, оңтүстік экспозициясы бар ұсақ тас блоктар мен тақталарда шоғырланған. Барлығы 200-ден астам сызба бар.Олар негізінен бедерлеу техникасы арқылы жасалған.

Суреттер арасында адам мен жануарлардың бейнелері бар. Ешкі мен арқарлардың аң аулау көріністері көп суреттер бар үлкен композициялар жоқ; Жыртқыштардың шөпқоректілерге шабуыл жасағаны туралы әңгімелер бар.

Ең жоғарғы жартас жотасында орналасқан күн басқан антроморфты тіршілік иесі мен жануарлардың бейнесі бар көрініс көзге түседі. Стильіне, тақырыбына және патинасына қарағанда, сызбалардың көпшілігі қола дәуіріне жатады. Шатқалдың шыңға дейінгі бөлігінде және одан шыға берісте этнографиялық дәуірлерден қалған орындар тіркелген. № 1 шатқалдан № 5 шатқалға дейінгі жотаның бойында жеке қорғандар да, ерте темір дәуірінің қорғандар тобы да кездеседі. №6 шатқал жотаның батыс шетінен шығысқа қарай 3,5 км жерде орналасқан.  Петроглифтер ежелгі қоныс пен этнографиялық дәуірдегі үлкен қазақ мекені маңындағы шатқалдың екі сусыз сайы арасындағы жоғарғы ағысынан табылған. Сызбалар бедерлеу техникасын қолдана отырып, оңтүстік және оңтүстік-батыс экспозициясы бар шағын жартас тақталарына қолданылады. 100-ге жуық сурет табылды. Петроглифтердің көпшілігі жануарлардың: бұғы, өгіз, жылқы, ешкі және арқар бейнелерімен берілген. Аң аулау көріністері ең көп таралған. Стиль мен патинаға қарағанда, ерте темір дәуірінің петроглифтері басым. Басымдылық бере отырып, үлкен топты этнографиялық кезеңде жасалған суреттер құрайды.

«Ешкіөлмес тауларындағы петроглифтер» кітабында авторлар «Петроглифтерге қатысты ғылымдағы ең күрделі және жеткіліксіз зерттелген мәселелердің бірі жеке сюжеттердің шифрын ашу және көне суреттердің мәні мен мақсатын анықтау болып қала береді» деп атап өтеді. Бұл туралы төменде аздап толығырақ айтатын боламыз.

Ешкіөлмес петроглифтерінің эстетикалық құндылығы мен тарихи маңызы жоғары. Туристік бағыт ретінде бұл аймақ барлық санаттар, соның ішінде туристер топтары үшін тартымды.