Қатысушы:Daniyar/зертхана/Barsakelmes

Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы

«Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы» республикалық мемлекеттік мекемесі (Қазақша)

Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы – Еуразиядағы қоңыржай белдеудің солтүстік (дала) және орта нағыз шөлдерінің экожүйелерін қорғайтын бірден-бір және жаһандық масштабтағы экологиялық апат аймағында орналасқан әлемдегі жалғыз қорық. Барсакелмес аралының ғылыми тұрғыда ашылуы 1848 жылы тамыз айында Петербургтен келген лейтенант Алексей Иванович Бутаковтың экспедициясынан басталды. Бұл экспедицияға географ А.Макшеев пен топограф А.Акишев те қатысқан. Олар аралдың топографиялық түсірілімдерін жасап, оның ландшафтын сипаттаған. Ландшафттың алғашқы суреттемелерін солдат Тарас Шевченко жасаған болатын. 1929 жылы Барсакелмес аралында «Союзпушнина» аңшылық шаруашылығы құрылған, ол қорықтың жануарлар әлемін бағалы құстар және аңдар түрлерімен байытуы керек болды. 1929 жылдан 1939 жыл аралығында Барсакелместі «Союзпушнина» (балпақ терісін өндіру) пайдалануға алған. Мұнда ірі құм балпақтары, ақбөкендер және қарақұйрықтарды әкелініп жерсіндірілді. Осы негізде Қазақ ССР Халық Комиссарлар Кеңесінің 10.12.1939 жылғы №973 шешімі бойынша Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы құрылған. Қорық жұмысының тұяқты жануарларға бағытталуы Қазақстанның қорық ісі бойынша басшыларының жоспарлық міндеттемелері мен шөлді жерлердің тұяқты жануарларын зерттеу және сақтап қалумен ғана шектелмей, оларды жаңа аумақтарға жерсіндірумен де сипатталды. Жерсіндіру ең әуелі құландарға қатысты болатын. Қорық қарбалас тіршілік еткен, оның қызметкерлері ішкі міндеттемелерді шешумен қоса сыртқы ғылым әлемімен де байланыс орнатып отырған. Жиырмасыншы ғасырдың ортасында әлемдік ғылымда кешенді зерттеулерге, экожүйелерді зерттеуге және онда болып жатқан динамикалық процестерге деген қызығушылық арта бастайды. 60-жылдардың басында шөлді экожүйелердің кейбір типтерін зерттеуге деген қызығушылық Барсакелмес аралына зерттеушілердің тобын әкелген болатын. Бұл кезең Арал теңізінің кебуімен тұспа-тұс келген. Өзгерістер қорық аумағын да қоса алтыны белгілі болды. Мониторингтік зерттеулерді әзірлеу барысында аралдың өсімдік әлемі сипатталып, оның классификациясы құрылған болатын. Қорықтың флорасы зерттеліп сарапталған болатын. Қазақстанның сирек және қорғауға алынған түрлеріне ерекше назар аударылған. Фаунаны зерделеу жалғасын тапты, оның ішінде бірқатар омыртқасыздар түрлеріне. Барсакелмес Арал теңізінде болып жатқан көптеген процестерді түсінудің моделі болып келді. Олардың айналық келбеті болатын. Арал теңізі тартылғанымен Барсакелмес қорығы қазақстандық типтегі шөлейтті экожүйелері бар жалғыз қорғалатын аумақ және Солтүстік Арал теңізі маңы табиғатының эталоны болып қала берді. Теңіздің тартылуы салдарынан Барсакелмес қорығына бару қиындап кетіп қорық қызметі дағдарыс кезеңіне де ұшыраған болатын. 2000 жылдан кейін қорықтың айналасындағы теңіз жазықтығының айтарлықтай бөлігі ашылып (кепкен табан), арал құрлықпен бірігіп кетті. Бұл жабайы аңдардың миграциясының қайта іске асуына мүмкіндік берді.Арал теңізінің кепкен табаны экожүйелердің флорасы мен фаунасының біріншілік қалыптасу аренасына айналды. Тұщы судың болмауынан тұяқты жануарлар Барсакелмес аралынан шығып кетті: құландар тұщы су көздері бар бұрынғы Қасқақұлан аралының айналасындағы теңіздің кепкен табанындағы сексеуіл тоғайларын мекен етті, ал қарақұйрықтар мен ақбөкендер шығыс жағалау бойынша кеңінен миграциялады. Осыған орай, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 25.11.2006 жылғы №1162 Қаулысымен Барсакелмес қорығының аумағы 10 есеге ұлғайып, 160 826 га құрады. Қорықтың аумағының кеңеюі экожүйелердің әркелкі типтері, топырақты-өсімдікті жамылғы, флора мен фауна түрлерінің барлығын, сонымен қатар әртүрлі құрлықтық даму кезеңдері бар кепкен табан учаскелерін бақылаумен қамти алды. 2016 жылдың 19 наурызында ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» бағдарламасы бағыттаушы кеңесінің 28-ші сессиясы шешімімен Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы РММ-і негізінде құрылған Барсакелмес биосфералық резерваты ЮНЕСКО биосфералық резерваттарының Әлемдік жүйесіне енді. ЮНЕСКО-ның Барсакелмес биосфералық резерваты – Тұран шөлейттерінің солтүстік және орташа аймақшалық типіне кіретін экожүйелерді қорғайтын Еуразиядағы бірден-бір қорық. «Барсакелмес» учаскесінің ұзақ уақыт бойы арал ретінде шектеуленуі өсімдіктер қауымдастығының толыққанды флористикалық құрамы және экологиялық жағдайлардың табиғи балансы, тұрақты құрылымымен өзінің антропогендік-аналогтарынан ерекшеленетін түпкілікті экожүйелерінің байырғы қалпында дерлік сақталуына септігін тигізді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 29 шілдедегі №484 қаулысына сәйкес Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығының көлемі Сырдария өзенінің Кіші Арал теңізіне құяр сағасындағы «Дельта» учаскесін (2300 га) қосу арқылы ұлғайды, қорықтың жалпы аумағы 163 126 га. Сырдария өзенінің құяр сағасы Қазақстанның сулы-батпақты өңірлерінің ішінде маңыздылығы бойынша 4 орынды алып отыр және де ол биоәркелкелігімен ерекшеленеді. 2012 жылы Кіші Арал теңізі мен Сырдария өзенінің құяр сағасы Халықаралық Рамсар конвенциясымен қорғалатын сулы-батпақты өңірлер тізіміне енді. Қазіргі таңда Барсакелмес қорығы 3 кластерлік учаскеден тұрады: 1. «Барсакелмес» учаскесі, қорықтың бұрынғы аумағы (16 795 га) мен теңіздің кепкен табаны кіреді, жалпы ауданы – 50 884 га. 2. «Қасқақұлан» учаскесі, құландардың қазіргі кездегі мекен ету орны және теңіздің кепкен табанында өсіп шыққан табиғи сексеуіл тоғайларының үлкен массиві болып табылады, ауданы – 109 942 га. 3. «Дельта» учаскесі, Сырдария өзенінің Кіші Арал теңізіне құяр сағасында орналасқан, ауданы – 2300 га. Жоғарыда көрсетілгендей қорық аумағында сексеуіл ормандары бар. Орманды өңірлердің ауданы 60 528 га, оның ішінде 41 361 га орман жамылғысы. Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығында өзекті өсімдіктер флорасына 325 түрі жатады. Қазақстанның эндемик түрлер – 16; Қазақстан Қызыл кітабына енгізілген 5 түр өсімдіктер бар – Борщев және қосжарнақты қызғалдақтар, Пратов көкпегі, қылқанжапырақты батпақгүл және қазақстандық қамыс. Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығының жануарлар дүниесі өте алуан түрлі. Сүтқоректілер фаунасы едәуір көп түрлі – 28 түр. Оның үшеуі – құлан, қарақұйрық, шағыл мысығы Қызыл кітапқа енгізілген. Қорықта жылдың әр-түрлі мезгілінде 250 түр құстар кездеседі, оның ішінде 33 түрі Қызыл кітапқа енгізілген. Қосмекенділердің кең таралған екі түрі кездеседі – жасыл құрбақа мен көлбақа. Бауырымен жорғалаушылардың 12 түрі белгілі. Кіші Аралда кездесетін 22 балық түрінің 18 түрі кәсіптік және 4 түр Қызыл кітапқа енгізілгенсирек кездесетін түр. Барсакелмес қорығының құландар популяциясы. 1953 жылы қорыққа Бадхыздан (Түркіменстан) құландар жерсіндірілген болатын. 1958 жылы алғаш ұрпағы алынып, сонан бері құландар популляциясында жыл сайын өсім байқалып келді. Тұщы судың аздығы мен теңіз суының тұздығы көтерілуі салдарынан құландарды аралдан біртіндеп шығару туралы шешім қабылданып, 80-жылдары құландар популяциясының бір бөлігі «Алтын-Емел» ұлттық паркіне қоныс аударылды. Қазіргі таңда құландардың аралдық популяциясынан қалған даралары Қасқақұлан учаскесіне ауысты, мұнда олардың саны жыл сайын артып келеді. 2020 жылы құландар саны 630 басқа жетті. Барсакелмес қорығының қарақұйрықтар популяциясы. Қарақұйрықтар 1929 жылы Барсакелмес аралына Қарақалпақстаннан 9 бас жерсіндірілген. Олар жақсы бейімделіп күрт өсе бастады. 1948 жылы олардың саны 2000 басты құрады. Алайда 1948-1949 жылдың ауыр қысы құландардың жаппай қырылуын тудырды – олар 60 басқа жуық қана қалды. 1983 жылдың санағы бойынша аралда 160 бас қарақұйрық болған. Аралдың құрлықпен шектесіп кетуінен кейін қарақұйрықтардың негізгі бөлігі тұщы су іздеп жақын маңдағы аумақтарға қоныс аударды. Соңғы жылдары қорықтағы қарақұйрықтар жыл бойына түрлі сандық және жыныстық құрамнан тұратын топтар құрайды. 2020 жылы қорықтағы қарақұйрықтар 147 басты құрады. Барсакелмес қорығындағы ақбөкендер популяциясы. XX ғасырдың 20-жылдары ақбөкендердің санын сақтап қалу мақсатында Барсакелмес аралына олардың бірінші бөлігі жерсіндірілген болатын. Мензбирдің мәліметтері бойынша 30-жылдардың басында ақбөкендердің саны 6 бастан артпаған. Қорықтың құрылу уақытында ақбөкендердің саны 50-60 бас болған. Ақбөкендер Барсакелмес аралының жағдайына көбірек бейімделген жануарлар болғандықтан олардың саны кейбір жылдары 3000 басты құраған, ал қолайсыз жылдары 3-5 есеге кеміп тұрған. 2020 жылғы санақ бойынша қорықта 82 бас ақбөкендер кездеседі. Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы төмендегіше қызметтерді атқарады: - Мемлекеттік табиғи қорық пен оның күзет аймағының биологиялық саналуандылығын қорғау және қалпына келтіру режимін қамтамасыз ету; - Табиғат жылнамасын жүргізуді қоса алғанда, мемлекеттік табиғи қорық қорының экологиялық жүйелерін, объектілерін зерделеу және олардың мониторингі жөнінде ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргізу; - Экологиялық – ағартушылық қызметті жүргізу; - Мемлекеттік табиғи қорық пен оның күзет аймағының аумағын экологиялық-ағартушылық, ғылыми және шектеулі туристік мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады. Қазіргі таңда қорықтың ғылым, ақпарат, мониторинг және экологиялық ағарту бөлімі төмендегіше тақырыптарды ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді: • «Табиғат жылнамасы» бағдарламасы бойынша Барсакелмес МТҚ табиғат кешенінде жүріп жатқан құбылыстар мен процестерді бақылау. • Арал теңізіндегі гидрологиялық ахуалдың және климатының өзгеруі жағдайындағы Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы өсімдіктерінің динамикасы. • Индикаторлық түрлер мысалында Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығының қосмекенділері мен бауырымен жорғалаушылары популяцияларының қазіргі таңғы жай-күйі. • Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы құстарының индикаторлық түрлерінің мониторингі. • Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығындағы құландардың популяциясы және олардың жай-күйі. Қазіргі күні қорықтың міндеттерінің бірі жаңадан қорғалатын аумақтарды ғылыми игеру және бұрынғы кезеңдердегі бақылаулардың базалық мәліметтеріне негізделген мониторингтік зерттеулер болып табылады. Қорық барлық Арал теңізі өңірлерімен бірге өзгерген болатын, бірақ ол тартылып бара жатқан теңіздің табиғи жауһар тасы болып қала береді. Барсакелмес аралы арал болып қалмады. Ол Солтүстік Арал теңізі өңірінің геоморфологиялық жүйесінде арал қалдығы болып қайта туындады. Бүгінгі күні Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы Қазақстан Республикасының алдынғы қатарлы ерекше қорғалатын аумақтарының бірі болып табылады. Қорық өз қызметі барысында көптеген отандық және халықаралық ғылыми ұйымдармен – БҰҰДБ, Халықаралық Аралды құтқару қоры, Жапон Елшілігінің «Шөптер тамыры» бағдарламасы, ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» бағдарламасы, Қазақстан биоалуантүрлілігін сақтау ассоциациясы және т.б. етене жұмыс жасауда. 2020 жылдың 23 қазанында Нұр-Сұлтан қаласында еліміздің үздік инспекторлары, орманшылары мен табиғат қорғаушыларына орман шаруашылығы және жанарлар дүниесі саласындағы «Елім-ай» арнайы сыйлығы тапсырылды. «Елім-ай» сыйлығы – Қазақстан Республикасы президентімен бекітілген табиғат қорғаушыларына арналған алғашқы сыйлығы. Сыйлық 16 номинация бойынша ұсынылды. Ең үздік қорық номинациясында «Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы» республикалық мемлекеттік мекемесі танылды.

«Государственный природный заповедник Барсакельмес» республиканское государственное учреждение (Русский)

Государственный природный заповедник «Барсакельмес» - расположенный в Евразии единственный в мире природный заповедник, охраняющий экосистемы северных (степных) и средних настоящих пустынь умеренного пояса и расположенный в зоне экологического бедствия мирового масштаба. Научное открытие острова Барсакельмес началось в августе 1848 года экспедицией поручика Алексея Ивановича Бутакова из Петербурга. В этой экспедиции также приняли участие географ А. Макшеев и топограф А. Акишев. Они произвели топографическую съемку острова и описали его ландшафт. Первые рисунки пейзажа сделал солдат Тарас Шевченко. В 1929 году на острове Барсакельмес было создано охотничье хозяйство «Союзпушнина», которое должно было обогатить фауну заповедника ценными видами птиц и животных. С 1929 по 1939 год Барсакельмес использовался предприятием «Союзпушнина» (производство обувной кожи). Сюда были завезены и расселены крупные кулики, антилопы и джейраны. На этой основе постановлением Совнаркома Казахской ССР № 973 от 10.12.1939 года был создан Государственный природный заповедник «Барсакельмес». Направленность работы заповедника по копытным характеризовалась не только плановыми обязательствами руководителей дела заповедника Казахстана по изучению и сохранению копытных пустынных земель, но и их переселением на новые территории. Ландшафтный дизайн сначала ассоциировался с ослами. Заповедник жил насыщенной жизнью, его сотрудники, помимо решения внутренних обязательств, также наладили контакты с внешним миром науки. В середине XX века в мировой науке начинает возрастать интерес к комплексным исследованиям, изучению экосистем и происходящих в них динамических процессов. В начале 1960-х годов интерес к изучению некоторых типов пустынных экосистем привел группу исследователей на остров Барсакельмес. Этот период совпал с высыханием Аральского моря. Стало известно, что изменения коснулись территории заповедника. В ходе разработки мониторинговых исследований была описана флора острова и создана ее классификация. Была изучена и проанализирована флора заповедника. Особое внимание уделено редким и охраняемым видам Казахстана. Продолжались исследования фауны, в том числе ряда видов беспозвоночных. Барсакельмес стал образцом для понимания многих процессов, происходящих в Аральском море. Они имели зеркальный вид. Хотя Аральское море отступило, заповедник «Барсакельмес» остался единственной охраняемой территорией с пустынными экосистемами казахстанского типа и эталоном природы вблизи Северного Аральского моря. В результате подъема моря посещение заповедника «Барсакельмес» стало затруднено, а служба заповедника оказалась в периоде кризиса. Спустя 2000 лет значительная часть уровня моря вокруг заповедника вскрылась (пересохло подножие), и остров слился с материком. Это позволило возобновить миграцию диких животных. Сухое дно Аральского моря стало первичной ареной формирования флоры и фауны экосистем. Из-за нехватки пресной воды копытные покинули остров Барсакельмес: скопы заселили высохшие морские рощи сексейла вокруг бывшего острова Каскакулан с источниками пресной воды, а газели и антилопы широко мигрировали вдоль восточного побережья. В связи с этим постановлением Правительства Республики Казахстан от 25.11.2006 № 1162 территория заповедника «Барсакельмес» увеличена в 10 раз до 160 826 га. Расширение территории заповедника позволило охватить различные типы экосистем, почвенно-растительного покрова, все виды флоры и фауны, а также участки суши с разными стадиями развития суши. 19 марта 2016 года решением 28-й сессии руководящего совета программы ЮНЕСКО «Человек и биосфера» Барсакельмесский биосферный заповедник, созданный на базе Барсакельмесского государственного природного заповедника РММ, включен во Всемирную систему ЮНЕСКО. Биосферные заповедники. Биосферный заповедник ЮНЕСКО «Барсакельмес» — единственный заповедник в Евразии, охраняющий экосистемы, относящиеся к северному и среднерегиональному типу Туранских пустынь. Ограничение участка «Барсакельмес» островом на протяжении длительного времени способствовало сохранению окончательных экосистем, отличающихся от своих антропогенных аналогов полным флористическим составом растительного сообщества и естественным балансом экологических условий, устойчивой структурой, практически в родном состоянии. Согласно постановлению Правительства Республики Казахстан от 29 июля 2020 года № 484 размеры государственного природного заповедника «Барсакельмес» увеличены за счет присоединения участка «Дельта» (2300 га) в устье реки Сырдарья. до Малого Аральского моря, общая площадь заповедника – 163 126 га. Устье реки Сырдарья является четвертым по важности водно-болотным регионом Казахстана и отличается своим биоразнообразием. В 2012 году Малое Аральское море и устье реки Сырдарья были включены в список водно-болотных угодий, охраняемых Международной Рамсарской конвенцией. В настоящее время заповедник «Барсакельмес» состоит из 3-х кластерных участков: 1. Участок «Барсакельмес», включающий бывшую территорию заповедника (16 795 га) и высохшее дно моря, общая площадь 50 884 га. 2. Участок «Каскакулан» представляет собой крупный массив естественных кипарисовых рощ, произрастающих на сухом дне моря, современный ареал обитания куланов, площадь составляет 109 942 га. 2. 3. Участок «Дельта» расположен в устье реки Сырдарья, в месте ее впадения в Малое Аральское море, площадь 2300 га. Как указано выше, на территории заповедника имеются сексейльские леса. Площадь лесных районов составляет 60 528 га, в том числе 41 361 га лесного покрова. В государственном природном заповеднике «Барсакельмес» насчитывается 325 видов растительной флоры. Эндемичные виды Казахстана – 16; В Красную книгу Казахстана занесены 5 видов растений – тюльпаны борщевские и двулистные, утес Пратова, хвойнолистный болотный цветок и камыш казахский. Животный мир государственного природного заповедника «Барсакельмес» очень разнообразен. Фауна млекопитающих довольно разнообразна – 28 видов. Трое из них — осел, джейран, барханный кот — занесены в Красную книгу. В заповеднике в разное время года можно встретить 250 видов птиц, в том числе 33 вида занесены в Красную книгу. Есть два распространенных типа земноводных — зеленая лягушка и головастик. Известно 12 видов рептилий. Из 22 видов рыб, обитающих на Малом острове, 18 видов являются промысловыми и 4 вида занесены в Красную книгу. Популяция гусей Барсакельмесского заповедника. В 1953 году в заповедник были переселены куланы из Бадхиза (Туркменистан). Первое поколение было получено в 1958 году, и с тех пор популяция куланов растет с каждым годом. Из-за нехватки пресной воды и повышения солености морской воды куланов было решено постепенно выселить с острова, и в 80-е годы часть популяции куланов была переселена в национальный парк «Алтын-Эмель». В настоящее время оставшиеся особи островной популяции куланов переселились в район Каскакулан, где их численность с каждым годом увеличивается. В 2020 году количество куланов достигло 630. Популяция джейранов Барсакельмесского заповедника. В 1929 году на остров Барсакельмес из Каракалпакстана были переселены 9 глав карахайлов. Они хорошо адаптировались и начали быстро расти. В 1948 году их число составляло 2000. Однако суровая зима 1948-1949 годов стала причиной массового вымирания ослов – их осталось всего около 60. По переписи 1983 года на острове обитало 160 газелей. После того, как остров стал не имеющим выхода к морю, большая часть газелей мигрировала в близлежащие районы в поисках пресной воды. В последние годы джейраны в заповеднике в течение года образуют разнополые группы. В 2020 году поголовье джейранов в заповеднике составило 147 голов. Популяция антилоп в заповеднике Барсакельмес. В 20-х годах 20 века, чтобы сохранить численность белых антилоп, первую их часть переселили на остров Барсакельмес. По данным Мензбира, в начале 1930-х годов численность антилоп не превышала 6 голов. На момент создания заповедника численность антилоп составляла 50-60 особей. Белые антилопы – животные, более приспособленные к условиям острова Барсакельмес, поэтому их численность в отдельные годы достигала 3000, а в неблагоприятные годы уменьшалась в 3-5 раз. По данным переписи 2020 года, в заповеднике обитают 82 белые антилопы. Государственный природный заповедник «Барсакельмес» оказывает следующие услуги: - обеспечение режима охраны и восстановления биологической целостности государственного природного заповедника и его охранной зоны; - организация и проведение научных исследований по изучению и мониторингу экологических систем, объектов государственного природно-заповедного фонда, в том числе ведение летопи- Проведение эколого-просветительской деятельности; - Регулирование использования территории государственного природного заповедника и его охранной зоны в эколого-просветительских, научных и ограниченно туристических целях. В настоящее время отдел науки, информации, мониторинга и экологического просвещения заповедника проводит научные исследования по следующим темам Мониторинг явлений и процессов, происходящих в природном комплексе Барсакельмесского МТК в рамках программы «Ежегодник природы». • Динамика растительности государственного природного заповедника «Барсакельмес» в условиях гидрологических условий и изменения климата Аральского моря. • Современное утреннее состояние популяций амфибий и рептилий государственного природного заповедника «Барсакельмес» как пример видов-индикаторов. • Мониторинг видов-индикаторов птиц государственного природного заповедника «Барсакельмес». • Численность и состояние кабанов в Барсакельмесском государственном природном заповеднике. Сегодня одной из задач заповедника является научное освоение вновь охраняемых территорий и мониторинговые исследования на основе основных данных наблюдений в предыдущие периоды. Заповедник изменился вместе со всеми регионами Аральского моря, но остался природной жемчужиной уходящего моря. Остров Барсакельмес не остался островом. Он вновь появился как островной остаток в геоморфологической системе Северного Приаралья. Сегодня Государственный природный заповедник «Барсакельмес» является одной из ведущих особо охраняемых территорий Республики Казахстан. В ходе своей деятельности заповедник сотрудничает со многими отечественными и международными научными организациями – ПРООН, Международным фондом спасения островов, программой «Корни трав» Посольства Японии, программой ЮНЕСКО «Человек и биосфера», Ассоциацией Сохранение биоразнообразия Казахстана и др. усердно работают 23 октября 2020 года в городе Нур-Султан лучшим инспекторам, лесникам и природоохранникам страны была вручена специальная награда «Елим-ай» в области лесного хозяйства и животного мира. Премия «Елим-ай» — первая награда для защитников природы, утвержденная Президентом Республики Казахстан. Премия была вручена по 16 номинациям. Республиканское государственное учреждение «Государственный природный заповедник «Барсакельмес» признано в номинации лучшего заповедника.

«Barsakelmes State Nature Reserve» republican state institution (English)

The State Nature Reserve «Barsakelmes» - located in Eurasia, the only natural reserve in the world, which protects the ecosystems of the northern (steppe) and middle present deserts of the temperate belt and located in the zone of ecological disaster of the world. The scientific discovery of the island of Barsakelmes began in August 1848 by the expedition of Lieutenant Alexey Ivanovich Butakov from Petersburg. The expedition was also attended by the geographer A. Maksheev and the surveyor A. Akishev. They made a topographical survey of the island and described its landscape. The first paintings of the landscape were made by the soldier Taras Shevchenko. In 1929 on the island of Barsakelmes was created hunting farm «Soyuzfurnina», which was to enrich the fauna of the reserve with valuable species of birds and animals. From 1929 to 1939 Barsakelmes was used by the company «Soyuzfurshnina» (production of shoe leather). Here were brought and settled large sandpipers, antelopes and gazelles. On this basis the Council of People’s Commissariat of the Kazakh SSR 973 from 10.12.1939 was created the State Nature Reserve «Barsakelmes». The focus of the work of the reserve on the ungulates was characterized not only by the planned commitments of the managers of the Kazakhstan Reserve Affairs to study and preserve the ungulate desert lands, but also their relocation to new territories. Landscape design was first associated with donkeys. The reserve lived a rich life, its employees, in addition to solving internal obligations, also established contacts with the outside world of science. In the middle of the 20th century, there was a growing interest in integrated research and the study of ecosystems and their dynamic processes. In the early 1960s, interest in studying some types of desert ecosystems led a group of researchers to Barsakelmes Island. This period coincided with the drying up of the Aral Sea. It became known that changes affected the territory of the reserve. During the development of monitoring studies, the flora of the island was described and its classification was created. The flora of the reserve was studied and analyzed. Special attention was paid to rare and protected species of Kazakhstan. Animal studies, including a number of invertebrate species, continued. Barsakelmes became a model for understanding many of the processes taking place in the Aral Sea. They were mirrored. Although the Aral Sea has retreated, the reserve «Barsakelmes» remained the only protected area with desert ecosystems of the Kazakh type and the standard of nature near the Northern Aral Sea. As a result of sea rise visiting the reserve «Barsakelmes» became difficult, and the service of the reserve was in a period of crisis. After 2,000 years, a significant part of the sea level around the reserve opened (the foot was dry) and the island merged with the mainland. This allowed the resumption of wildlife migration. The dry bottom of the Aral Sea became the primary arena for the formation of flora and fauna of ecosystems. Due to the lack of fresh water, the hooves left the island of Barsakelmes: the Scopes populated the dried seagroves of Sexale around the former island of Cascaculan with fresh water sources, and gazelles and antelopes migrated extensively along the east coast. In connection with this decision of the Government of the Republic of Kazakhstan from 25.11.2006,1162 area of the reserve «Barsakelmes» was increased 10 times to 160 826 hectares. The extension of the Reserve covered different types of ecosystems, land cover, all flora and fauna, and land areas with different land stages. On March 19, 2016 by the decision of the 28th session of the Governing Board of the UNESCO Programme «Man and Biosphere» Barsakelmese Biosphere Reserve, created on the basis of the Barsakelmese State Nature Reserve PMM, is included in the UNESCO World System. Biosphere Reserves. The UNESCO Biosphere Reserve «Barsakelmes» is the only reserve in Eurasia that protects ecosystems of the northern and central regional type of the Turan deserts. The limitation of the «Barsakelmes» site to the island for a long time contributed to the preservation of the final ecosystems, which differ from their anthropogenic counterparts by the full floristic composition of the plant community and the natural balance of environmental conditions, stable structure, almost in its native state. According to the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan of July 29, 2020,484 sizes of the State Nature Reserve «Barsakelmes» increased due to the connection of the section «Delta» (2300 hectares) at the mouth of the Syr Darya River. to the Small Aral Sea, the total area of the reserve - 163 126 hectares. The mouth of the Syr Darya River is the fourth most important wetland region in Kazakhstan and is distinguished for its biodiversity. In 2012, the Lesser Aral Sea and the mouth of the Syr Darya River were included in the list of wetlands protected by the International Ramsar Convention. Currently, the reserve «Barsakelmes» consists of 3 cluster sites: Plot «Barsakelmes», including the former territory of the reserve (16,795 hectares) and dried sea floor, total area of 50,884 hectares. 2. The site «Kaskakulan» is a large array of natural cypress groves growing on the dry sea floor, the modern habitat of kulans, the area is 109,942 hectares. 3. The site «Delta» is located at the mouth of the river Syr Darya, at the place of its confluence in the Small Aral Sea, area of 2300 hectares. As mentioned above, there are Sexeyl forests in the Reserve. The forest area is 60,528 ha, including 41,361 ha of forest cover. In the state nature reserve «Barsakelmes» there are 325 species of plant flora. Endemic species of Kazakhstan - 16; 5 species of plants are listed in the Red Book of Kazakhstan - Borschevsky and two-leaf tulips, Pratov rock, coniferous swamp flower and Kazakh reed. The fauna of the state natural reserve «Barsakelmes» is very diverse. The fauna of mammals is quite diverse - 28 species. Three of them - donkey, gazelle, bark cat - are listed in the Red Book. In the reserve at different times of the year can be found 250 species of birds, including 33 species are listed in the Red Book. There are two common types of amphibians - green frog and tadpole. There are 12 species of reptiles. Of the 22 fish species found on the Small Island, 18 are commercial and 4 are listed in the Red Book. The population of geese of the Barsakelmese Reserve. In 1953, kulas from Badhisa (Turkmenistan) were resettled in the reserve. The first generation was received in 1958, and since then the population of kulans has grown every year. Due to the lack of fresh water and the increasing salinity of the sea water of the kulans, it was decided to gradually evict from the island, and in the 80s part of the population of kulans was relocated to the national park «Altyn-Emel».The remaining members of the Kulan island population have now moved to the Cascaculan area, where their numbers are increasing every year. In 2020, the number of fists reached 630. The population of gazelles of the Barsakelmese Reserve. In 1929, 9 heads of karakhayls were relocated to the island of Barsakelmes from Karakalpakstan. They adapted well and began to grow rapidly. In 1948, their number was 2,000. However, the harsh winter of 1948-1949 was the cause of the mass extinction of donkeys - only about 60 remained. According to the 1983 census, there were 160 gazelles on the island. After the island became landlocked, most gazelles migrated to nearby areas in search of fresh water. In recent years, gazelles in the reserve during the year form heterosexual groups. In 2020, the number of gazelles in the reserve was 147 heads. Antelope population in the Barsakelmes Reserve. In the 1920s, in order to maintain the number of white antelopes, the first part of them moved to the island of Barsakelmes. According to Menzbir, in the early 1930s antelope numbers did not exceed 6 heads. At the time of the establishment of the reserve, the number of antelopes was 50-60 individuals. White antelopes are animals more suited to the conditions of the island of Barsakelmes, so their number reached 3,000 in some years, and in unfavourable years decreased by 3-5 times. According to the 2020 census, 82 white antelopes live in the reserve. State Nature Reserve «Barsakelmes» provides the following services: - ensuring the regime of protection and restoration of biological integrity of the State Nature Reserve and its protected zone; - organization and conduct of scientific research on the study and monitoring of ecological systems, objects of the State Nature Reserve Fund, including the conduct of chronicles - Carrying out ecological and educational activities; - Regulation of the use of the territory of the State Nature Reserve and its protective zone for ecological and educational, scientific and limited tourist purposes. Currently, the Division of Science, Information, Monitoring and Environmental Education of the Reserve conducts research on the following topics Monitoring of phenomena and processes taking place in the natural complex of Barsakelmesk MTK within the program «The Nature Yearbook». - Evolution of vegetation of the State Nature Reserve «Barsakelmes» under hydrological conditions and climate change of the Aral Sea. - The current morning state of amphibian and reptile populations of the State Nature Reserve «Barsakelmes» as an example of indicator species. - Monitoring of bird-indicator species of the State Nature Reserve «Barsakelmes». - Number and condition of boars in the Barsakelmese State Nature Reserve. Today, one of the tasks of the reserve is the scientific development of newly protected areas and monitoring studies based on the main observation data in previous periods. State Nature Reserve «Barsakelmes» provides the following services: - ensuring the regime of protection and restoration of biological integrity of the State Nature Reserve and its protected zone; - organization and conduct of scientific research on the study and monitoring of ecological systems, objects of the State Nature Reserve Fund, including the conduct of chronicles - Carrying out ecological and educational activities; - Regulation of the use of the territory of the State Nature Reserve and its protective zone for ecological and educational, scientific and limited tourist purposes. Currently, the Division of Science, Information, Monitoring and Environmental Education of the Reserve conducts research on the following topics Monitoring of phenomena and processes taking place in the natural complex of Barsakelmesk MTK within the program «The Nature Yearbook». - Evolution of vegetation of the State Nature Reserve «Barsakelmes» under hydrological conditions and climate change of the Aral Sea. - The current morning state of amphibian and reptile populations of the State Nature Reserve «Barsakelmes» as an example of indicator species. - Monitoring of bird-indicator species of the State Nature Reserve «Barsakelmes». - Number and condition of boars in the Barsakelmese State Nature Reserve. Today, one of the tasks of the reserve is the scientific development of newly protected areas and monitoring studies based on the main observation data in previous periods.