Қатысушы:NIS Semey Enlik/зертхана

                               Қытай мұсылмандарының көтерілісі.

Шыңжаң ауданындағы мұсылман халықтар қытай билеушілеріне қарсы 1864 жылы ұлт- азаттық көтеріліске шығады. Қытай үкіметі тарапынан шаралардың қатаңдануы Шыңжаң ауданындағы халықтын наразылығын тудырды. Қашқарда 1815 жылы Зия ад- Дин, 1826-1827 жылдары қожа Жихангер бастаған халық көтерілісі бұрқ етті. XIXғасырдың ортасында тағы бірнеше көтеріліс басып- жаншылды. 1864 жылы халық толқулары бүкіл аймақты қамтыды. Шэньси және Ганьсу аудандарында дүнгендер мен ұйғырлар көтеріліп, бір жылдан соң Үрімші аймағын толық өздеріне қаратты. Көтеріліс Жаркент, Хотан, Тұрфан және т.б қалаларға да етек жайды. Дүнгендер мен ұйғырларға қырғыздар мен қазақтар да қосылды. Көтерілістің нәтижесінде Шыңжаңда бес мұсылман мемлекеті пайда болды, олар: Құшар (Кучар), Хотан, Қашқар- Ұйғыр сұлтандығы, Жонғариядағы Дүнген хандығы және Құлжадағы Тұраншы. 1871 жылы Ресей шекараға қауіп төнді деген сылтаумен Тұраншы сұлтандығына басып кірді. 1873 – 1874 жылдары Цин империясы Шэньси, Ганьсу, Нинься аудандарындағы көтерілісті жаншып, ал 1876 жылы Жоңғария мен Үрімшіні басып алды. Бір жылдан соң Шығыс Түркістандағы Қашқар, Құшар, Хотан, Тұрфан қалаларын кайтарды. 1881 жылы Цин империясы Ресей құрамына кіретін Іледен басқа, бүкіл Шыңжаңда өз билігін қайта орнатты.

Дереккөздер: ИМПЕРИЯ ҚҰРАМЫНДА: "Қазақстан балалар энциклопедиясы" топтамасы.- Алматы: "Аруна" баспасы, 2010.-224 бет, илл.