Қатысушы:Rich Farmbrough/test

ГИПОГЕН КЕНДЕР, магматогендік кендер, эндогендік кендер — Жер қыртысының төменгі қабатындағы, не одан да тереңдегі геохим. процестердің нәтижесінде түзілген кендер. Г. к. Жер қыртысының тереңдегі бөліктерін қамтитын геол. құрылымдарда орналасады. Минералдардың шоғырлану жағдайы, кен денелерінің пішіні мен құрылысы осы құрылымдар бойынша анықталады. Г. к. балқыған күйдегі магмадан немесе жоғ. қысым мен темп-ра жағдайында минерал заттарға қаныққан ыстық су ерітінділерінен түзіледі. Осыған байланысты Г. к. 5 генетикалық топқа бөлінеді: магмалық, пегматиттік, карбонатиттік, скарндық, гидротермальдік. Магмалық кендер магманың кристалдануы кезінде құрамына қарай ультранегізді, негізді, кейде сілтілі жыныстарға жіктелгенде түзіледі. Бұл жыныстарда ванадий, темір, платина, мыс, сирек металдар, никель, апатит, алмас кездеседі. Пегматиттік кендер магма қалдықтарының интрузияларға енуінен түзіледі. Оларда керамикалық шикізат, асыл тастар мен металдар шоғырланады. Карбонатиттік кендер кальций, магний, темір карбонаттарының шоғырлануынан түзіледі. Оларда карбонатты минералдармен қатар мыс, ниобий, апатит және флогопит кездеседі. Скарндық кендер магмалық дененің жапсарында минералданған ыстық бу әсерінен түзіліп, темір, мыс, вольфрам, молибден, қорғасын, кобальт, алтын, бор және т.б. кентастар көзін құрайды. Гидротермальдік кендерге түсті, асыл және радиоактивті металл кендері кіреді. Олар ыстық әрі минералданған жер асты су ертінділерінің айналымы кезінде шөгіп түзіледі.

Н. Құдайбергенова