Қатысушы:Sultannis01/зертхана

КАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАНУАРЛАРҒА ҚАТЫГЕЗДІК ЖАСАУ ӘРЕКЕТТЕРІ: ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ҒИБРАТТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

Жануарларға қатыгездік жасау құқықбұзушыларда жануарға деген салғырт, теңсіздік қатынастарын қалыптастырады, сонымен бірге қоршаған адамдарға да жеккөрушілік пен зорлық-зомбылық қатынасын тудырады. Аталған әрекеттер сол жануарларға қатыгездік көрсететін адамдардың өзіне де және олардың іс-әрекеттерін көрген немесе бақылаған адамдардың санасына да әсер етеді. Әсіресе ондай істердің куәсі болып жас өспірім балалар болса, салдары олардың психикасы мен келешек өміріне кері әсерін тигізеді. Қазіргі таңдағы криминология мен психология жануарлар мен адамдарға қатысты қатыгез және зорлық қылмыстары арасында тікелей байланыс бар екенін айтады [1]. Қазіргі заманда адам мен жануар арасындағы қарым-қатынас мәселелері адам қызметінің имандылық бастамалалары туралы талқылаулардың пәні емес. Жануарлармен қатыгездік жасау қазақстандық қоғам мен мемлекеттің тарапынан жеткілікті мөлшерде көңіл бөлінбесе де, біздің ойымызша, Қазақстан Республикасының әлеуметтік, саяси және экономикалық өмірінің басты мәселелері мен факторларының бірі болып табылады. Бірінші кезекте, жануарларға қатыгездік жасау мәселесінің ерекшелігі мұндай заңға қайшы әрекеттер жөніндегі фактілер мәліметтерінің сан қилылығында, сонымен қатар олардың латентілігінде. Қазақстанда шет елдердегідей мұндай іс-әрекеттердің көрсеткіштері, ресми мәліметтерде көрсетілгеннен қарағанда өте жоғары. Ал егер осы статистикалық көрсеткіштерге сүйенетін болсақ, жануарларға қарсы жасалатын қылмыстық құқықбұзушылықтардың динамикасы ешбір өзгеріссіз, яғни бірқалыпты. Жануарларға қатыгездік көрсету немесе жасау әрекеттерінің басты бір объектілері болып қоғамдық әдептілік пен имандылық, сол себепті имандылық пен әдептілік қылмыстық-құқықтық қорғаудың бір пәні болуы тиіс, өйткені нақ осы объектілер жануарларға қатысты қылмыстардан басты зардап шегетін құндылықтардың бірі [2]. Осы үлкен мәселені зерттей келе, біз өз тарапымыздан, Қазақстандағы жануарларға қатысты қатыгездік қылмыстарымен күрес жүргізу мәселесінің шешімі болатын арнайы құқықтық жоба дайындауды ұйғардық. Заң жобасын «Жануарлармен қатыгездік іс-әрекеттерін жасау туралы» деп атап, келесі басты мәселелерді қозғауымыз және көтеруіміз керек деп таныдық: - жануардың қожайыны өзінің жануарын талаптарға сәйкес күтуі тиіс, яғни тіршілік ететін барлық жағдайды қамтамасыз етуі тиіс; - кез келген тұлға жануардың тұрпатына, ерекшелігіне қарамастан оған азап келтіру, зорлық-зомбылық жасау әрекеттерінен бас тартуы тиіс; - жануарларға заңға және моральға қайшы зерттеулер жүргізу тыйым салынуы тиіс, оқу мекемелерінде, зертханаларда тек арнайы рұқсат негізінде, тек ғылыми және тәжірибелік мақсаттарда аса қажеттілік себептерімен жануарларға зерттеу жасалуы тиіс; - түрлі ойын-сауық шараларында жануарларды пайдалану барлық талаптарды орындай отырып, арнайы рұқсат негізінде жүзеге асырылуы тиіс; - гендік инженерлік әдістерді қолдану арқылы жануарларды шаруашылық мақсатта өсіру кезінде жануарлардың сыртқы бейнесі мен табиғаты өзгермеуі тиіс, әсіресе егер бұл әрекеттер жануарлардың жан қиналуына әкелетін болса; - әдет-ғұрып және салт-дәстүр шараларын жасау кезінде аса қатыгездік амалдармен жануарды мерт қылу, яғни атыс қаруларын қолдану, қинап өлтіру және т.б. әдептілік пен ғибратқа және әдеп пен дәстүрге жатпайтын тәсілдерді қолдану арқылы жасау тыйым салынуы тиіс. Екіншіден, біз, аталған заң жобасында жануарларды пайдаланудың теріс және жағымсыз әдістеріне нақты тыйым салуды және оның шектерін көрсетуді атап өткен жөн көрдік. Егер нақты көрсететін болсақ, олар: - жануарларды арнайы құрылғылардан алу, тасымалдау немесе ұстау кезінде жарақат, денсаулығына зиян келтіретін тәсілдер мен амалдарды қолдануға тыйым салыну; - жануарларды қақтығыстыру, білек сынау әрекеттері орын тапқан спорттық, көркемдік, концерттік, көрсетілімдік шараларды өткізуге тыйым салу; - жануарларды нәпсіқұмарлық сипаттағы әрекеттерге тарту немесе тұлғалардың өз жыныстық құмарлықтарын қандыру мақсатындағы жануарларды пайдалану әрекеттерін заңсыздандыру; - жабайы аңдарды, сирек кездесуі мен мемлекет пен халықаралық қорғау қорына енген түрлері мен төлдері бар және өз бетімен өмір сүру қабілеті төмен жануарлар мен жабайы құстар және т.б. аңшылық етуге рұқсат бермеу немесе тәртібін орнату; - аңшылықты қойылым немесе көрсетілім ретінде, оларды қуу және азық үшін емес өлтіру мақсатында шаралар жасауды заңсыз деп табу; - жануарларды аңшылық кезінде тірі күйінде немесе зорлық келтіріп басқа аңдарға қармақ жемі ретінде пайдалануға тыйым салу [3]. Арнайы криминологиялық ескерту құралдары шегінде қылмыстармен күресу шараларын әсерлі ұйымдастыру мақсатында заңшығару және биліктің атқару органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару, құқыққорғау органдары, жануарларды қорғау саласындағы қоғамдық ұйымдар арасында сапалы әрі тиімді қарым-қатынас қажет. Ол үшін ҚР ұйымдары арасында жануарларға қатыгездік жасау әрекеттерін алдын алуы бойынша координациялық кеңестер құру қажет. Мұндай кеңестердің басты міндеттері жануарларды қорғау бойынша шараларды жасау және күресу негізі болып табылатын идеялар мен қағидалар қалыптастыру және ұйымдастыру, халықаралық және аумақтық байланыстарды жетілдіру, түрлі органдардың арасында үйлесімді жұмыс жасауын қамтамасыз ету, халықаралық немесе республикалық ғылыми-тәжірибелік жиналыстар мен конференциялар өткізу, жиындар жасау, семинарлар өткізу, демеушілер мен фондар іздестіру, қаржыландыру тәртібін ашық түрде ұйымдастыру және т.б. шаралар болып табылу тиіс. Қазақстанға жануарлар жөнінде, олардың өмірі мен денсаулығы туралы, оларды асырау жөнінде арайы жергілікті атқару органдары шегінде ғана емес, бүкіл мемлекет бойынша жалпыға ортақ заң қажет. Сол себепті осы мәселеге қатысты кез келген есі дұрыс деген, рухани байлығы мол, иманды да тәрбиелі әрі мәдениетті адам шеттен тыс қалмай өз пікірімен және қолдауымен, жан дүниесімен жануарларды табиғаттың міндетті бөлшегі, негізі болып табылатын мүшесі ретінде қабылдап, оларға қамқорлық және ілтипат білдіруі парыз. Жануарлар барлық тұрғыдан жер шарының теңдей қатысушысы және тұрғыны. Оларға толық қанды көңіл бөлейік.

                     ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1 Мирошниченко В.С. Жестокое обращение с животными: уголовно-правовые и криминологические аспекты. / Автореф. дис... канд. юрид. наук. – М., 2013. 2 Миллеров Е.В. Уголовно – правовая охрана нравственности: Дисс… канд. юрид. наук. – Ростов-на-Дону, 2006. 3 Переходов В. Защита животных от жестокого обращения. // Закон и право. – М., 2008. – №4. Сілтемелер http://group-global.org/kk/publication/21993-kazakstandagy-zhanuarlarga-katygezdik-zhasau-reketteri-kukyktyk-zhne-gibrattyk

Жуан мәтін'