Қошқар Батыр Дауұлы

Қошқар Батыр Дауұлы (1780, Қайдауыл болысы Қабырға өз-нің бойы – шамамен 1867, Қошқардың қоңыр түбегіндегі Қабырға а.) – елге қорған, жерге ие болған халық қаһарманы, 1837-47 ж. Кенесары Қасымовтың Ресей отаршылығына қарсы ұлт-азаттық көтеріліске қатысқан. Арғы тегі Орта жүз ұзын қыпшақтың алтыс тармағына жататын сары (өтетілеу) атасынан бастау алады. Ағайындас Иман батырымен бірге елге қайрат, дұшбанға айбат болған. Екі батырдың әзілі жарасқан достығы, ынтымақ-бірлігі жайлы ел ауызында көп әғгіме сақталған. Қ.б. ерге тән ерен қимылымен қатар қара қылды қақ жарған әділдігімен де жұртына үлгі-өнеге көрсете білген, дуалы ауыз көріптілдігі бар әруақты кісі, сонымен қатар ьала мінез, аңқау, ақкөңіл адам болған. Негізгі Қ.б-дың көріптілігі әлдеқандай болжам жасайтын сәуегейлік емес, ел ішінде, көрші жұрттар арасында бел ала бастаған әлеум., әкімшілік, саяси жағдайларды бақылап, салыстыра аужайлаған, ақылға сүйенген, байыпты жорамалдан туындаса керек. Арқадан ойысып, Ұлы жүз, қырғыз жерлеріне беттегенде «ханның бұл сапарда жолы болмайды» деп Кенесары қолына ермей қалған. Қимас досы Иман батырды да бұл жорықтан бас тартуға үгіттеген. Қ.б-дың бұл жорамалы кейін тарихта дәлелденді. Ресей мемлекетінің қазақ жерін отарлау саясаты басталған тұста атқа мінген Қ.б-дың қарамағындағы ел-жұртын шегара басқармасының озбырлақтарынан, Хиуа, Бұхар, Қоқан хандықтардың таусылмайтын ірілі-ұсақты шапқыншылықтарынан, көршілес ру-тайпалардың барымта-қарымтысынан қорғауына тура келді. 1997 ж. Батыр ұрпақтары Амангелді ауд-ның қабырға а-ндағы Қоңыртүбекте ата-қабірінің басына ескерткіш орнатты. Амангелді Жәуке батырлармен бірге Қ.б-дың кеуделік мүсіні қойылған. Батырдан Аяпберген, Қожабай, Айдабол, Жайынауыз, Әти, Айтқожа ұрпақтары тарайды.

Әдеб.: О.Тұрашұлы, Бәйтерек бұтақтары, Аст., 2005.