Үйлесімділік

Үйлесімділік — бүтіннің бөлшектерінің өзара үндесуін, белгілі бір тәртібін, көптүрліліктің біртұтастығын, объектінің формасы мен мазмұны арасындағы сәйкестікті анықтайтын категория. Ежелгі Грек философиясында үйлесімділік ұғымы ғарыш үйлесімі мен жүйелілігі идеясын белгіледі. Ғарыштық Үйлесімділіктің жалпы антикалық ұстанымы дүниенің музыкалық құрылымы жайлы ілім таратқан орфико-пифогерлік дәстүрдің өкілдері тарапынан жүйеленіп, нақтыланған. Гераклит Үйлесімділікті қарама-қайшылықтардың бірлігіне негізделген ішкі қасиет ретінде неғұрлым кеңірек түсіндірді. Пифагоршылардың ғарыш Үйлесімділік жайлы ілімін Платон “Тимей” диалогында одан әрі қарай дамытты. Сонымен қатар ол Үйлесімділік ұғымына әлеуметтік, адамгершілік мән беріп, кемел адамға тән қасиет ретінде ашты. Аристотель Үйлесімділікті музыкалық үндестік тұрғысынан пайымдап, осы негізде Үйлесімділік — бүтіннің біртұтастығы, толықтығы және ол бүкіл дүниеге тән деп білді. Үйлесімділік ұғымы қайта өркендеу дәуірі эстетикасында көкейкесті мәселе болды. Үйлесімділік ұғымына ғылыми анықтама беру талпынысын Леонардо да Винчи, Дюрерден көруге болады. Қайта өркендеу дәуірінің эстетикасы ішкі Үйлесімділікке жеткен, жан-жақты дамыған, кемел адам ұғымын ұсынып, оны адам тәнінің де, жанының да сұлулығы мен үйлесімі деп білді. Үйлесімділік 18 ғасырда рационализм ағымы өкілдерінің назарынан тыс қалмады. Үйлесімділік ұғымы классицизм эстетикасында да зерттелді. Кант Үйлесімділікті адамның парасаты мен сезімінің арасындағы үйлесім деп білді.

Сілтемелер

"Қазақ Энциклопедиясы" 9 том