Мазмұнға өту

Ұлы философтардың өмірі, ілімдері және нақылдары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Дионис монастыры, кодекс 90, Геродот, Плутарх және (мұнда көрсетілген) Диоген Лаэртстің таңдамалары бар, ХІІІғ қолжазбасы

Ұлы философтардың өмірі, ілімдері және нақылдары (грек. Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων; лат. Vitae Philosophorum) — ІІІғ-да жасаған Диоген Лаэртс грек тілінде жазған ежелгі грек философтарының өмірбаяны болып, сақталған ең ежелгі қолжазбалар ХІғ-дың соңы мен ХІІғ-дың басына тура келеді.

Жалпы шолу

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1594 жылғы Французша басылымның бірінші беті, аударған Томас Альдобрандини

"Ұлы философтардың өмірі, ілімдері және нақылдары" грек тілінде грек философтарының өмірі мен айтқан сөздері туралы есеп беру үшін жазылған. Шығарманың қолжазбаларында нақты атау жоқ және әр түрлі көлемдегі нұсқалары кездеседі.

Шығарма сын араластырылмаған және философиялық талқылаусыз жай жинақ болса да, оның маңызы зор, өйткені ол бізге грек даналарының жеке өмірі туралы мол ақпарат бере алды. Әйгілі француз эссе жазушы философ Мишель де Монтень "Диоген Лаэртс секілділерден біреу емес, оншақтысы болғанын қалайтынын" айтқан болатын.[1] Сосын, қазіргі заманғы ғалымдар Диоген Лаэртс ұсынған айғақтарға мұқият қарау керек деп кеңес береді: "көптеген бастапқы көздер мен ертеректегі екіншіқол жинақтар жоғалғандықтан, Диоген грек философиясы тарихының басты қайнар көзі болып қалды."[2]

Шығарманың жоспарлануы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Лаэртиус өз тақырыбын екі бөлікте қарастырды, олар Иониялық және Италиялық мектептер деп сипатталды. Біріншісіндегі ғұмырбаяндар Анаксимандрдан басталып, Клитомах, Теофраст және Хрисиппта аяқталады; кейінгісі Пифагордан басталып, Эпикурда аяқталады. Сократтық мектеп және оның түрлі салалары Иониялықтар қатарына жатқызылды; ал элеаттар мен пирроншылдар Италиялық деп есептеледі. Сондай-ақ, ол кітапқа өзі талқылап жатқан философтар туралы өз өлеңдерін де қосады, бірақ онша тартымды емес.

Кітаптар 1–7: Иониялық философия
Кітап 1: Жеті әулие
Фалес, Солон, Хилон, Питтак, Биас, Клеобул, Периандр, Анахарсис, Майсон, Эпименид, Ферекид
Кітап 2: Сократ, ұстаздары мен шәкірттері
Анаксимандр, Анаксимен, Анаксагор, Архелай, Сократ, Ксенофонт, Эсхин, Аристипп, Федон, Евклид, Мегарлық Стильпон, Критон, Симон, Главкон, Симмий, Кебет, Менедем
Кітап 3: Платон
Платон
Кітап 4: Академия
Спевсипп, Ксенократ, Полемон, Кратет, Крантор, Аркесилай, Бион, Лациды, Карнеад, Клитомах
Book 5: The Перипатетиктер
Аристотель, Теофраст, Стратон, Ликон, Деметрий, Гераклид
Book 6: The Cynics
Antisthenes, Diogenes of Sinope, Monimus, Onesicritus, Crates of Thebes, Metrocles, Hipparchia, Menippus, Menedemus
Book 7: The Stoics
Zeno of Citium, Aristo, Herillus, Dionysius, Cleanthes, Sphaerus, Chrysippus
Books 8–10: Italian Philosophy
Book 8: Pythagoreans
Pythagoras, Empedocles, Epicharmus, Archytas, Alcmaeon, Hippasus, Philolaus, Eudoxus
Book 9: (Eleatics, Atomists, Pyrrhonists)
Heraclitus, Xenophanes, Parmenides, Melissus, Zeno of Elea, Leucippus, Democritus, Protagoras, Diogenes of Apollonia, Anaxarchus, Pyrrho, Timon
Book 10: Epicurus
Epicurus

Ең көне қолжазбалары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

БАсылып шығуы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Montaigne, Essays II.10 "Of Books" Мұрағатталған 14 ақпанның 2009 жылы..
  2. Long, Herbert S. (1972) [1925]. "Introduction"". Lives of the Eminent Philosophers. By Laërtius, Diogenes. Translated by Hicks, Robert Drew (reprint ed.). Loeb Classical Library. p. xix.