Ұшақ тасығыш
Ұшақ тасығыш — ұшақтарды, тікұшақтарды қондырып алып жүретін аса қуатты, ірі соғыс кемесі, авиацияның жылжымалы базасы. Ол ұзақ мерзім бойы мұхит пен теңіз кеңістіктерінде еркін жүзіп жүре алады, әрі ұрыс жүргізуге арналған. Ол өзіндегі ұшақтардың ұшып шығуын, қайта келіп қонуын қамтамасыз ете алады.[1]
Қазіргі заманда оларды соққы беретін, сүңгуір қайыққа қарсы және атом ұшақ тасығыштары деп бірнеше түрге бөледі. Ұшақ тасығыш бортында ядролық оқ-дәрінің көптеген түрі сақталады. Ұшақ тасығыштар 1-дүние жүзілік соғыста (1914–1918) қолданылды. 2-дүние жүзілік соғыста (1939–1945) ол АҚШ, Жапония, Ұлыбритания флоттарының соққы беретін басты күші болды. Ракета қаруы дамып отырған қазіргі жағдайда ұшақ тасығыш өзінің маңызын жойып келеді, алайда оны америкалық мамандары әзір қарулы күш құрамынан шығаруға болмайды деп есептейді. Алайда қазіргі таңда кемеге қарсы қолданылатын Циркон зымырандарының шығуына байланысты бұл кемелерді қорғау үшін көп қаржы жұмсалуда.
Қазіргі кезде әлемде осы санаттағы 47 кеме бар. Оның ішінде 11 кеме АҚШ-қа тиесілі, екі-екіден Үндістанға, Ұлыбританияға, Қытайға, біреуі Ресейге және Францияға, қалғаны басқа елдерге тиесілі.
Қазақстан Қарулы Күштерінде авиатасығыш қолданыста жоқ.[2]
Ұшақ тасығыштың түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Супер ұшақ тасығыш — 50 000–100 000 тонна ығыстырылған және қазіргі уақытта әрдайым дерлік атомдық установкасы бар ірі ұшақ тасығыш атауы. Осы қатарға АҚШтың ұшақ тасығыштары жатады.
- Орташа ұшақ тасығыш — Бұл ығыстырғышы 30 000–50 000 ұшақ тасығыштарыдың атауы. Осы қатарға Ресей, Франция, Ұлыбритания, Қытай, Үндістан, Италия ұшақ тасығыштары жатады.
- Жеңіл ұшақ тасығыш — Бұл ығыстырғышы 10 000–30 000 ұшақ тасығыштарыдың атауы. Осы қатарға Тайланд ұшақ тасығышы жатады.
Ұшақ тасығыш тізімі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазіргі уақытта қызмет көрсететін үшақ тасығыш тізімі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| Тақта нөмірі | Название | Мемлекет | Қызметте | Қосымша ақпарат |
|---|---|---|---|---|
| CVN-68 | «Нимиц» |  АҚШ
|
03.05.1975 | |
| CVN-69 | «Дуайт Эйзенхауэр» | АҚШ
|
18.10.1977 | |
| CVN-70 | «Карл Винсон» | АҚШ
|
13.05.1982 | |
| CVN-71 | «Теодор Рузвельт» | АҚШ
|
25.10.1986 | |
| CVN-72 | «Авраам Линкольн» | АҚШ
|
11.11.1989 | |
| CVN-73 | «Джордж Вашингтон» | АҚШ
|
04.06.1992 | |
| CVN-74 | «Джон Стеннис» | АҚШ
|
09.12.1995 | |
| CVN-75 | «Гарри Трумэн» | АҚШ
|
25.07.1998 | |
| CVN-76 | «Рональд Рейган» | АҚШ
|
12.07.2003 | |
| CVN-77 | «Джордж Буш» | АҚШ
|
10.01.2009 | |
| CVN-78 | «Джеральд Форд» | АҚШ
|
31.05.2017 | |
| CV-16 | «Ляонин» |  Қытай
|
25.09.2012 | |
| CV-17 | «Шаньдун» | Қытай
|
17.12.2019[3] | |
| R08 | «Куин Элизабет» |  Ұлыбритания
|
07.12.2017 | |
| R09 | «Прнц Уэльс» | Ұлыбритания
|
10.12.2019 | |
| R31 | «Викрамадитья» |  Үндістан
|
16.11.2013 | |
| IAC-1 | «Викрант» | Үндістан[4]
|
28.07.2022 | |
| 550 | «Кавур» |  Италия
|
27.03.2007 | |
| R91 | «Шарль де Голль» |  Франция
|
18.05.2001 | |
| C110-4 | «Шахид Багери» |  Иран
|
05.02.2025 | |
| 911 | «Чакри Нарубет» |  Тайланд
|
27.03.1997 |
Құрылыс, қайта құру немесе сынау процесінде
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| Тақта нөмірі | Название | Мемлекет | Қызметте | Қосымша ақпарат |
|---|---|---|---|---|
| CVN-79 | «Джон Ф. Кеннеди» | АҚШ
|
~2025 | |
| CVN-80 | «Энтерпрайз» | АҚШ
|
~2027 | |
| CV-18 | «Фуцзянь» | Қытай[5]
|
? | |
| 063 | «Адмирал флотын Кеңес Одағының Кузнецов» |  Ресей [6]
|
~2025 | |
| «MUGEM» |  Түркия
|
? |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001
- ↑ Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
- ↑ Қытай өзі құрастырған ұшақ тасығышты қарулар қатарына қосты (18 желтоқсан 2019 жыл).
- ↑ Ең үлкен әскери кеме INS «Vikrant» 2 қыркүйекте пайдалануға беріледі.
- ↑ Қытай үшінші әуе кемесін ұшырды! «Фуцзянь кемесі» деп атаңыз! (30 наурыз 2023 жыл).
- ↑ ТАВКР «Адмирал Кузнецов»: құрылысы және болашағы (1 қантар 2025 жыл).