Әзербайжан географиясы
| Әзербайжан географиясы | |
| |
| Әлем бөлшегі | Еуразия |
|---|---|
| Аймақ | Кавказ |
| Координаттары | 40°30′ с.е., 47°30′ ш.б. |
| Аумағы |
|
| Жағалау сызығы | 713 км |
| Шекаралары | 2468 |
| Ең биік нүктесі | Базардюзю тауы (4466 м) |
| Ең төмен нүктесі | Каспий теңізі (–28 м) |
Әзербайжан жер аумағы 86,6 мың шаршы шақырымды құрайды, ол солтүстіктен оңтүстікке қарай 400 шақырымға, батыстан шығысқа қарай 500 шақырымға созылған.[1]
Ел аумағының негізгі бөлігі Үлкен Кавказ бен Кіші Кавказдың оңтүстік-шығыс бөлігінің және Талыш тауларының аралығында орналасқан. Шығыс жақтан шектеп тұрған жағалау сызығы 713 шақырымға созылған. Абшерон, Кура, Сара ірі түбектері бар. Каспий теңізінің Әзербайжанға қарасты жағалары қатты жырымдалмаған.
Таулары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әзербайжан аумағының жартысынан көбін солтүстігінде Үлкен Кавказ жүйесіне жататын таулар, ал батысында және оңтүстік-батысында Кіші Кавказ алып жатыр. Талыш тауларымен бірге олар солтүстік, батыс және оңтүстік-шығыстан Кура-Арас ойпатын қамтиды.
Үлкен Кавказдың оңтүстік-шығыс бөлігінде екі тау жотасы бар: Базардүзу шыңы (4466 метр) негізгі немесе бөлінген, Шахдаг шыңы (4243 метр) үлкен немесе бүйір. Оңтүстік-батысқа қарай тау жоталары біртіндеп 1000-700 метрге азаяды.
Кіші Кавказ республиканың оңтүстік-батыс және батыс бөліктерін қамтиды, салыстырмалы түрде кішкентай төбешікке ие және күрделі құрылымы бар таулы аймақ болып табылады. Негізгі тау жоталары - Муровдаг, Шахдаг және Зангезур. Муровдагтың оңтүстігінен Арас өзеніне дейінгі Қарабақ үстірті жойылып кеткен жанартаулар мен төрттік кезеңге жататын доғалы лава конустарында орналасқан.
Өзендері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әзербайжанда 8400-ге жуық өзен бар. Оның 850-нің ұзындығы 5 шақырымнан асады, ал 100 шақырымнан асатын 24 өзен бар. Өзендердің көбісін үш топқа бөлуге болады:
- Кураға құятын өзендер (Ганых, Габырры, Тюрян, Акстафа, Шемкир, Тертер, т.б.);
- Арасқа құятын өзендер (Арпа, Нахичевань, Охчу, Акера, Кенделен, т.б.);
- тікелей Каспийге құятын өзендер (Самур, Кудиал, Велвеле, Виляш, Ленкорань, т.б.).
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |