Өсиет өлең

Өсиет өлең, келелі кеңес, насихат түрінде келіп, көпшілікке бағытталады. Өсиет өлеңде адамгершілік мұраттар, ерлік-елдік мәселелері тұжырымдалады.

Ауыз әдебиеті мен көне түркі жазба жәдігерліктерінен бастау алған, жыраулар поэзиясы мен Абай өлеңдерінде, онан бергі ақындар шығармашылығында көрініс тапқан өмір, қоғам, өнер жайлы өсиет сөздер сақталған. Олар терме, толғау, үгіт-насихат жыры, нақыл, ғибратты сөздер үлгісінде келеді. Өсиет өлеңдерде сөз өнерінің сырлы сипаты мейлінше көрініс табады. Ойы өткір, ақиқаты айқын, көркемдігі шебер өрілген толғау сөздер өсиет саналып, ұрпаққа үлгі болады. Мысалы: Ақтамберді Сарыұлының “Балаларыма өсиет” деген өлеңінде өнеге боларлық сөздер жеткілікті. Ыбырай Алтынсариннің “Өсиет өлеңдері” атты адамгершілікті насихаттайтын өлеңінің тәрбиелік мәні зор. Кете Жүсіп Ешниязұлы “Өсиет” өлеңінде: “Бел байлап, тіршілікке болмай араз, Жалынын жауыздықтың өшір елім. Бұл айтқан өсиетім барлығыңа, Басымда болса кінәм, кешір елім” дейді. Ақындар өлеңінде өткен өмірлеріне көз жіберіп, көрген-білгендерін, өмірден түйгендерін өсиет етеді. Абайдың “Өлсем, орным қара жер сыз болмай ма?” І.Аманжоловтың “Өзім туралы” атты өлеңдері өсиет өлең үлгілеріне жатады.

Ыбырай Алтынсариннің “Өсиет өлеңдері”[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бет 1.
Жаратты неше алуан жұрт бір Құдайым,
Тең етті бәрімізге күн мен айын.
Адамның адам біткен баласымыз,
Қайсың бөлек тудың деп айырайын,
Бәріміз бір адамның баласымыз,
Жігіттер бір - біріңе қарасыңыз.
Өмір деген бес күндік кетер өтіп,
Атаң барған орынға барасыңыз.
Пайғамбар бұрынғы уақытта Дәуіт өткен.
Патша боп бұл дүниеге даңқы кеткен.
Отыз ұлым бар ғой деп көптік ойлап,
Құдайым отызын да әлек еткен...
Жылаған Дәуіт патша тоба қылып,
Өзінің бенде екенін сонда біліп,
Мұнан соң тақ Сүлеймен туды дейді
Отыз ұлға бір өзін жора қылып.
Ескендір патша болып дүниені алған,
Қалмаған бұл жалғанда ешбір арман.
Жалғыз - ақ өлмеске айла табамын деп,
Ізденіп мәңгі суын соған барған