Өсім шегі

"Өсім шегі" - Рим клубының тапсырмасы бойынша, Массачусетс технологиялық институтының профессор ассистенті Деннис Л. Медоуз жетекшілік еткен көпұлтты ғалымдар тобы жазған алғашқы баяндамасы. Қарапайым тілмен жазылған "Өсім шегі" аз уақыт ішінде бірнеше тілге аударылып, бестселлерге айналды, жаппай талқылаулар мен аса. өткір пікір-таластардың нысаны болды. Баяндаманың атының өзі осы күні қалыптасып қалған адам баласының мүмкіндіктерінің шексіздігі жөніндегі технооптимистік көзқарастарды қайта қарауға меңзеп тұр. Осы жобаның мақсаты туралы сол кездегі Рим клубының президенті А. Печчеи: "Бірде-бір ақыл- есі түзу адам бұл күні қайырымды жер ана кез келген өсім қарқынын, адамның қыңырлығын көтере алады дегенге сенбейді. Барлығы да "көп асқанға - бір тосқанның" болатынын толық түйсінеді, алайда ол "өсім шегі" қандай, қай жерде екендігін анықтау қажет", - деп жазды. Алғашқы баяндаманың авторы осы сұраққа жауап іздеді. Олардың қорытындылары осы жобаның идеясын ұсынғандардың көңілінен шықты. Қорытындылардың қысқаша мәні материалдық өсімнің шексіз емес екендігін, қоғамдық дамудың шынайы шарықтау шегі бар екендігін, олар физикалық қана емес, сонымен қатар экологиялық, биологиялық және тіпті, мәдени сипатта болатынын дәлелдеді. Бес өзара байланысты өзгермелілерді ала отырып: қоршаған ортаның ластануы; орны толмайтын ресурстарды пайдалану, капитал салымы, халық санының артуы және оны азық-түлікпен қамтамасыз ету - олар мыңға жуық математикалық теңдестірулерді қолданып, компьютерде зерттеп, алғаш рет ғылыми тәжірибеде мынадай қорытындыға келді: қоғамдық дамудың осы қарқыны сақталған күнде адамзат баласы үшінші мыңжылдықта жағдайды бақылауды уысынан шығарып алып, орны толмас апатқа ұрынуы мүмкін. Осыдан келіп, өндірісті "тежеу" қажеттігі, оның өсімін "нөлдік деңгейде" ұстап тұру, ал жылдам өсіп жатқан халық санын арнайы әлеуметтік саясатпен реттеу ұсынылды. Баяндама қорытындылары "ашық күнде тобеден жай түскендей" әсер қалдырды және "нөлдік өсімнің" жақтастарының да, қарсыластарының да қызу пікір-таласын тудырды; соңғылары бастапқыда едәуір көпшілікті құрады. Дегенмен жоба негізгі мақсатына жетті, ендігі жерде ешкім де кешегі күні мән берілмей келген мәселерге салқынқанды қарай алмайтын болды.