Түркістан генерал-губернаторлығы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB |
|||
3-жол: | 3-жол: | ||
'''Түркістан генерал-губернаторлығы'''– [[Ресей империясы]]ның 1867—1917 жылдар аралығындағы [[әкімшілік-территориялық аймағы]]. 1867 жылы [[Жетісу]], [[Сырдария облысы|Сырдария облыстарынан]] құралды. |
'''Түркістан генерал-губернаторлығы'''– [[Ресей империясы]]ның 1867—1917 жылдар аралығындағы [[әкімшілік-территориялық аймағы]]. 1867 жылы [[Жетісу]], [[Сырдария облысы|Сырдария облыстарынан]] құралды. |
||
Солтүстігінде — [[Торғай]],[[Ақмола]], [[Семей]] облыстарымен; |
Солтүстігінде — [[Торғай]],[[Ақмола]], [[Семей]] облыстарымен; шығысында — Шығыс Түркістанның [[Жоңғар]], [[Үрімжі]] аймағымен; оңтүстігінде — [[Қашғария]]мен, [[Памир]], Бұхар жері, [[Хиуа хандығы]]мен, батысында [[Арал теңізі]]мен шектесті. 1868 жылы Түркістан генерал-губернаторлығына патша өкіметі жаулап алған [[Зеравшан округі]], 1871 жылы [[Құлжа аймағы]], 1873 жылы [[Әмудария аймағы]] қосылды. 1876 жылы бұрынғы [[Қоқан хандығы]]ның орнына [[Ферғана облысы]] құрылды. |
||
Түркістан генерал-губернаторлығында |
Түркістан генерал-губернаторлығында 3 038 119 адам тұрды. Халық санының көптігінен [[Сырдария]] (1 094 557 адам), [[Жетісу]] (758 250) облыстары, ал халқының тығыздығынан [[Зеравшан]], [[Ферғана]] облыстары ерекшеленді. Түркістан генерал-губернаторлығында [[қазақ]]тар 1 532 790, [[өзбек]]тер — 1 970 420, [[құрамалар]] - 77 330, [[қарақалпақ]]тар — 58 770, [[орыс]]тар - 59 280, [[тәжік]]тер - 137 280 адамды кұрады. Өлкенің әкімшілігі [[Ташкент]] қаласында орналасты. Сонымен қатар мұнда әскери губернаторлықты округ әскерінің қолбасшысы, [[Сырдария облысы]] мен уезінің, Құрама уезінің әкімшілігі орналасты. Жетісудың орталығы — [[Верный]], Ферғананікі — [[Марғилан]], Зеравшан округінікі — [[Самарканд]], Құлжа ауданының орталығы — [[Құлжа]], Әмудария бөлімшесінің орталығы — [[Петро-Александровск]] қалалары болды. 1886 жылғы "[[Түркістан өлкесін басқару жөніндегі ереже]]" бойынша Түркістан генерал-губернаторлығы [[Сырдария]], [[Жетісу]], [[Самарканд]] облыстарына бөлінді. |
||
Өлкені басқару генерал-губернаторға жүктеліп, облыстарды әскери губернатор мен |
Өлкені басқару генерал-губернаторға жүктеліп, облыстарды әскери губернатор мен облыстық басқарма, ал уездерді уезд (ояз) бастығы басқарды. Уездер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. Түркістан генерал-губернаторлығында барлық билік отаршылдар қолына шоғырланды. Жергілікті халық өкілдері басқару жүйесінің төменгі сатыларына — болыстар мен ауылнайлар қызметіне ғана тартылды. Түркістан генерал-губернаторлығындағы көшпелі халықтар қазына пайдасына әрбір шаруашылықтан 4 сом төлеуге міндетті болып белгіленді. Бұған қоса елді мекендердің үстімен өткен патша әскерлерін үй және отынмен қамтамасыз ету де жергілікті халықтың мойнына жүктелді. Патша өкіметінің отаршылдық саясатына карсы Түркістан генерал-губернаторлығында 1898 жылы Әндіжан көтерілісі болды. 1916 жылы Түркістан генерал-губернаторлығы көлемінде Жетісуда, Сырдарияда, Ферғанада ұлт-азаттық көтерілістің ірі ошақтары болды. Бұл көтеріліс патша үкіметінің әскери күшімен аяусыз басып, жаншылды. 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін Түркістан генерал-губернаторлығы жойылды. Өлкедегі барлық билік Уақытша үкіметтің Түркістан комитеті қолына көшті.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> |
||
==Дереккөздер== |
==Дереккөздер== |
21:14, 2015 ж. қаңтардың 24 кезіндегі нұсқа
Түркістан генерал-губернаторлығы– Ресей империясының 1867—1917 жылдар аралығындағы әкімшілік-территориялық аймағы. 1867 жылы Жетісу, Сырдария облыстарынан құралды.
Солтүстігінде — Торғай,Ақмола, Семей облыстарымен; шығысында — Шығыс Түркістанның Жоңғар, Үрімжі аймағымен; оңтүстігінде — Қашғариямен, Памир, Бұхар жері, Хиуа хандығымен, батысында Арал теңізімен шектесті. 1868 жылы Түркістан генерал-губернаторлығына патша өкіметі жаулап алған Зеравшан округі, 1871 жылы Құлжа аймағы, 1873 жылы Әмудария аймағы қосылды. 1876 жылы бұрынғы Қоқан хандығының орнына Ферғана облысы құрылды.
Түркістан генерал-губернаторлығында 3 038 119 адам тұрды. Халық санының көптігінен Сырдария (1 094 557 адам), Жетісу (758 250) облыстары, ал халқының тығыздығынан Зеравшан, Ферғана облыстары ерекшеленді. Түркістан генерал-губернаторлығында қазақтар 1 532 790, өзбектер — 1 970 420, құрамалар - 77 330, қарақалпақтар — 58 770, орыстар - 59 280, тәжіктер - 137 280 адамды кұрады. Өлкенің әкімшілігі Ташкент қаласында орналасты. Сонымен қатар мұнда әскери губернаторлықты округ әскерінің қолбасшысы, Сырдария облысы мен уезінің, Құрама уезінің әкімшілігі орналасты. Жетісудың орталығы — Верный, Ферғананікі — Марғилан, Зеравшан округінікі — Самарканд, Құлжа ауданының орталығы — Құлжа, Әмудария бөлімшесінің орталығы — Петро-Александровск қалалары болды. 1886 жылғы "Түркістан өлкесін басқару жөніндегі ереже" бойынша Түркістан генерал-губернаторлығы Сырдария, Жетісу, Самарканд облыстарына бөлінді.
Өлкені басқару генерал-губернаторға жүктеліп, облыстарды әскери губернатор мен облыстық басқарма, ал уездерді уезд (ояз) бастығы басқарды. Уездер болыстарға, болыстар ауылдарға бөлінді. Түркістан генерал-губернаторлығында барлық билік отаршылдар қолына шоғырланды. Жергілікті халық өкілдері басқару жүйесінің төменгі сатыларына — болыстар мен ауылнайлар қызметіне ғана тартылды. Түркістан генерал-губернаторлығындағы көшпелі халықтар қазына пайдасына әрбір шаруашылықтан 4 сом төлеуге міндетті болып белгіленді. Бұған қоса елді мекендердің үстімен өткен патша әскерлерін үй және отынмен қамтамасыз ету де жергілікті халықтың мойнына жүктелді. Патша өкіметінің отаршылдық саясатына карсы Түркістан генерал-губернаторлығында 1898 жылы Әндіжан көтерілісі болды. 1916 жылы Түркістан генерал-губернаторлығы көлемінде Жетісуда, Сырдарияда, Ферғанада ұлт-азаттық көтерілістің ірі ошақтары болды. Бұл көтеріліс патша үкіметінің әскери күшімен аяусыз басып, жаншылды. 1917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін Түркістан генерал-губернаторлығы жойылды. Өлкедегі барлық билік Уақытша үкіметтің Түркістан комитеті қолына көшті.[1]
Дереккөздер
- ↑ Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |