Раушангүл тұқымдасы

Раушангүл тұқымдасы
Ғылыми топтастырылуы
Домен	[[Эукариоттар]]
Патшалық	Өсімдіктер
Бөлім	[[Жабық тұқымдылар]]
Класс	[[Қос жарнақтылар]]
Халықаралық ғылыми атауы
Rosales Perleb
Тұқымдас
Barbeyaceae  Cannabaceae  Dirachmaceae  Elaeagnaceae  Moraceae  Rosaceae  Rhamnaceae Ulmaceae  Urticaceae
{{{ХТҚО статусы}}}
Уикитүрлердегі жіктелуі [{{fullurl:commons:{{{Commons}}}|uselang=kk}} Ортаққордан сурет іздеу] Үлгі:IPNI+ ITIS   24057 NCBI   3744

Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) — қос жарнақтыларға жататын бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан. Гүл күлтесі бесеу, аталығы мен аналығы көп, гүлқоршауы көбіне екі қатарлы. Бұл тұқымдасқа жататын өсімдіктер жел және жәндіктер арқылы тозаңданады. Жемісі — көп сүйекті жаңғақ, жаңғақша, жидек, алма, тұқымы эндоспермсіз (кейбір өсімдіктің тұқымы мен жемісінде болатын, ұрықтың қоректенуіне қажетті ерекше ұлпа болмайды). Раушангүл тұқымдасының көбі пайдалы өсімдіктер: жеміс беретін ағаштар (алма, алмұрт, айва, шие, өрік, шабдалы, т.б.); жидек (таңқурай, қойбүлдірген, сиыр бүлдірген, қарақат, т.б.), әсемдік түрлері (раушангүл, шетен, тобылғы, долана, т.б.) және дәрілік түрлері (итмұрын, түзу қазтабан, бүршікгүл, т.б.). Жемісі тамаққа пайдаланылады, құнарлы мал азығы, гүлінен ара бал жинайды. Қазақстан ғылым академиясының Бас ботаник. бағында 1957 — 84 ж. аралығында Раушангүл тұқымдасының әсемдік түрі — раушан гүлінің 16 сорты шығарылған. Ең бастылары: “Қазақстандық мерекелік” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызыл түсті); “Алматыдан сәлем” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызғылт түсті); “Алматы хош иістісі” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызғылт түсті, хош иісті); “Қызжібек” (биікт. 110 см, гүлі қызыл күрең түсті); “Аққу” (биікт. 250 см-дей, гүлі ақ түсті); “Гүлсұлу” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызыл күрең түсті, қыста үсімейді), т.б. Сілтемелер

• Райхангүл
• Ботаника
• Қос жарнақтылар

Таралуы

Раушан гүлдер Солтүстік жарты шардың қоңыржай белдеулерінде өседі. Раушангүлдердің көп түрлері Азияда өседі, оларды Солтүстік Америкада, Еуропада және Африканың солтүстік-батысында кездестіруге болады.

Пайдалануы

Раушангүлдер көп мақсаттарда қолданылады:

1. Раушангүлдің суы теріні ылғандандыру мен жұмсартуда,сондай-ақ терінің тітіркенуінде қолданылады.

2. Раушангүл суы көз ауырғанда оны жуу үшін қолданылады.

3. Ароматерапияда қолданылатын раушангүл суы денсаулыққа пайдалы

4. Итмұрын жемістерінен табиғи дәмі бар шай әзірлеуге болады

5. Итмұрын жемістері С, А, В3, Д және Е дәрумендерінің көзі болып табылады.

Түрлері

Аталық мүше:

1. Аталық-гүлдің аталық мүшесі. Өсімдіктің бұл бөлігі тозаң өндіреді.

2. Тозаңқап- бұл бөлікте тозаң жинақталады.

3. Аталық жіпше- шаш қылшығына ұқсайтын жіңішке талшық.

Аналық мүше:

1. Аналық-гүлдің аналық мүшесі

2. Мойынша-тозаңдық дәндер түсіп, ұрықтанады.

3. Бағанша- мойынша орналасқан ұзын сабақ.

4. Түйін- гүлдің бұл бөлігінде тұқымдар мен тұқымбүршік болады.

5. Тұқымбүршік- түйіннің тұқымға айналатын бөлігі.

Толықтыру

олар адеми болып келеди жане де иси жаман