Озон қабаты: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Жаңа бетте: '''Озоносфера''', озон қабаты (грек. ozon – аңқығыш және sphaіra – шар), озонның жоғары концентрациясы... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Озоносфера''', озон қабаты (грек. ozon – аңқығыш және sphaіra – шар), озонның жоғары [[концентрация]]сымен ерекшеленетін стратосфералық (биікт. 10 – 50 км) қабат. Атмосферадағы озонның ең көп концентрациясы 20 – 25 км биіктікте болады, мұнда озонның тығыздығы жер бетіне қарағанда 10 есе көп. Озон [[оттегі]]нің [[күн радиациясы]]ның қысқа толқынды [[ультракүлгін]] бөлшектерін сіңіруінен пайда болады. Озон мөлшерінің көп болуы көктем айларына, азаюы күз айларына сәйкес келеді. [[Озон қабаты]]ның жер бетіндегі тіршілік үшін маңызы зор. Ультракүлгін сәулелерді жер бетіне жеткізбей, сәулеленудің алдын алады. Оның зардабы мутация өзгерістермен байланысты. |
'''Озоносфера''', озон қабаты (грек. ozon – аңқығыш және sphaіra – шар), озонның жоғары [[концентрация]]сымен ерекшеленетін стратосфералық (биікт. 10 – 50 км) қабат. Атмосферадағы озонның ең көп концентрациясы 20 – 25 км биіктікте болады, мұнда озонның тығыздығы жер бетіне қарағанда 10 есе көп. Озон [[оттегі]]нің [[күн радиациясы]]ның қысқа толқынды [[ультракүлгін]] бөлшектерін сіңіруінен пайда болады. Озон мөлшерінің көп болуы көктем айларына, азаюы күз айларына сәйкес келеді. [[Озон қабаты]]ның жер бетіндегі тіршілік үшін маңызы зор. Ультракүлгін сәулелерді жер бетіне жеткізбей, сәулеленудің алдын алады. Оның зардабы мутация өзгерістермен байланысты. |
||
[[File:StratosphericOzoneChemistry.png|thumb| alt=A.| ''[[Стратосфераның химиялық озоны]]''.]] |
|||
==Озон қабатының бұзылуы== |
==Озон қабатының бұзылуы== |
||
''Озон жыртығы'', озон тесігі – [[озоносфера]] қабатының жарылуы (диаметрі 1000 км-ден астам). [[Антарктида]] мен [[Арктикада]] ерекше байқалады. Бұл құбылыс 20 ғасырдың 80-жылдарында байқалғанымен, оның пайда болу себебі әлі күнге дейін талас тудыруда. Озон жыртығы табиғи, сондай-ақ [[антропоген]]дік жағдайларға байланысты, әсіресе өнеркәсіпте және күнделікті тұрмыста озон қабатын бұзатын құрамында [[хлор]]ы бар хладондарды (фреондарды) пайдалануға байланысты пайда болады деп есептелінеді. Соңғы 20 жылда озон жыртығы аясы ұлғая түсті (жыл сайын 4%-ға). Озон жыртығы арқылы күннің ультракүлгін сәулелерінің атмосфераға еш бөгетсіз өтіп кетуі [[қоршаған орта]]ны ластап, ондағы [[тірі организмдер]]ге қауіп-қатер туғызады. Түрлі вирусты және қатерлі ісік ауруларының көбеюіне әкеледі. Сондай-ақ күннің ультракүлгін [[радиация]]сының жоғарылауынан өсімдіктерде жүретін [[фотосинтез]] процесі мен протеиннің түзілуі тежеледі. 1985 ж. озон қабатын қорғау туралы Вена конвенциясы, 1987 ж. [[Монреаль хаттамасы]] қабылданған. Озон жыртығы алғаш рет 1985 ж. ағылшын зерттеушісі '''Дж. Фарман''' байқаған. |
''Озон жыртығы'', озон тесігі – [[озоносфера]] қабатының жарылуы (диаметрі 1000 км-ден астам). [[Антарктида]] мен [[Арктикада]] ерекше байқалады. Бұл құбылыс 20 ғасырдың 80-жылдарында байқалғанымен, оның пайда болу себебі әлі күнге дейін талас тудыруда. Озон жыртығы табиғи, сондай-ақ [[антропоген]]дік жағдайларға байланысты, әсіресе өнеркәсіпте және күнделікті тұрмыста озон қабатын бұзатын құрамында [[хлор]]ы бар хладондарды (фреондарды) пайдалануға байланысты пайда болады деп есептелінеді. Соңғы 20 жылда озон жыртығы аясы ұлғая түсті (жыл сайын 4%-ға). Озон жыртығы арқылы күннің ультракүлгін сәулелерінің атмосфераға еш бөгетсіз өтіп кетуі [[қоршаған орта]]ны ластап, ондағы [[тірі организмдер]]ге қауіп-қатер туғызады. Түрлі вирусты және қатерлі ісік ауруларының көбеюіне әкеледі. Сондай-ақ күннің ультракүлгін [[радиация]]сының жоғарылауынан өсімдіктерде жүретін [[фотосинтез]] процесі мен протеиннің түзілуі тежеледі. 1985 ж. озон қабатын қорғау туралы Вена конвенциясы, 1987 ж. [[Монреаль хаттамасы]] қабылданған. Озон жыртығы алғаш рет 1985 ж. ағылшын зерттеушісі '''Дж. Фарман''' байқаған. |
||
[[File:Ozone altitude UV graph.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Ультракулгін сәулелердің озон қабатына енуі]]''.]] |
|||
==Ішкі сілтемелер== |
==Ішкі сілтемелер== |
||
10:34, 2011 ж. маусымның 15 кезіндегі нұсқа
Озоносфера, озон қабаты (грек. ozon – аңқығыш және sphaіra – шар), озонның жоғары концентрациясымен ерекшеленетін стратосфералық (биікт. 10 – 50 км) қабат. Атмосферадағы озонның ең көп концентрациясы 20 – 25 км биіктікте болады, мұнда озонның тығыздығы жер бетіне қарағанда 10 есе көп. Озон оттегінің күн радиациясының қысқа толқынды ультракүлгін бөлшектерін сіңіруінен пайда болады. Озон мөлшерінің көп болуы көктем айларына, азаюы күз айларына сәйкес келеді. Озон қабатының жер бетіндегі тіршілік үшін маңызы зор. Ультракүлгін сәулелерді жер бетіне жеткізбей, сәулеленудің алдын алады. Оның зардабы мутация өзгерістермен байланысты.
Озон қабатының бұзылуы
Озон жыртығы, озон тесігі – озоносфера қабатының жарылуы (диаметрі 1000 км-ден астам). Антарктида мен Арктикада ерекше байқалады. Бұл құбылыс 20 ғасырдың 80-жылдарында байқалғанымен, оның пайда болу себебі әлі күнге дейін талас тудыруда. Озон жыртығы табиғи, сондай-ақ антропогендік жағдайларға байланысты, әсіресе өнеркәсіпте және күнделікті тұрмыста озон қабатын бұзатын құрамында хлоры бар хладондарды (фреондарды) пайдалануға байланысты пайда болады деп есептелінеді. Соңғы 20 жылда озон жыртығы аясы ұлғая түсті (жыл сайын 4%-ға). Озон жыртығы арқылы күннің ультракүлгін сәулелерінің атмосфераға еш бөгетсіз өтіп кетуі қоршаған ортаны ластап, ондағы тірі организмдерге қауіп-қатер туғызады. Түрлі вирусты және қатерлі ісік ауруларының көбеюіне әкеледі. Сондай-ақ күннің ультракүлгін радиациясының жоғарылауынан өсімдіктерде жүретін фотосинтез процесі мен протеиннің түзілуі тежеледі. 1985 ж. озон қабатын қорғау туралы Вена конвенциясы, 1987 ж. Монреаль хаттамасы қабылданған. Озон жыртығы алғаш рет 1985 ж. ағылшын зерттеушісі Дж. Фарман байқаған.
Ішкі сілтемелер
Сыртқы сілтеме
Пайдаланылған әдебиеттер
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |