Тұмар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Навигацияға өту
Іздеуге өту
Content deleted Content added
Menkazak221 (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
ш Menkazak221 (талқылауы) өңдемелерінен MerlIwBot соңғы нұсқасына қайтарды |
||
1-жол: | 1-жол: | ||
'''Тұмар''' - зиянды тылсым күштерден, тіл-көзден, дұғалаудан сақтайды деп сенетін, [[Құран]] [[аят|аяттары]] жазылған қағаз. Тұмарды әдетте діни [[ғұлама|ғұламаларға]] жаздырып алып, былғарымен қаптап, бойға тағып жүреді. |
|||
'''Тұмар (Томирис) ханша''' (ж.ж.с.д. 570-520) – күнгей түркі сақ |
|||
==Сілтемелер== |
|||
халықтарының байырғы заманда ел билеген атақты әйел патшаларының бірі. |
|||
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том |
|||
Грек жазбаларында оның елін «массагет» деп атайды. Тұмар ханша есімінің |
|||
{{stub}} |
|||
тарихқа еніп, әлемге танылуы Ахемен әулетінен шыққан, «төрт құбыланың |
|||
{{wikify}} |
|||
тұтас билеушісі» атанған парсының әйгілі патшасы Кирдің (ж.ж.с.д. 558 – 530) |
|||
[[Санат:Т]] |
|||
Орта Азияға басқыншылық жорықпен келген, «жеңілуді білмейді» деп |
|||
дәріптелген әскерін ашық шайқаста тас талқанын шығарып жеңуімен тікелей |
|||
байланысты. |
|||
Мемлекетінің аумағын тойымсыздықпен кеңейте беруді ойлаған Кир патша |
|||
батыс елдеріне аттанбас бұрын әуелі шығыс жағын қауіпсіздендіру мақсатымен |
|||
күнгей түркі сақтарды бағындырып алуды көздейді. Сөйтіп түркі сақ еліне елші |
|||
аттандырып, олардың ханшасы, сол кезде күйеуі өліп жесір отырған Тұмардың |
|||
(Томириске) өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды. |
|||
Бұл Кирдің түркі сақтармен соғысуға желеу іздеуі еді. Тұмар ханша Кирдің |
|||
ұсынысын қабылдамай тастайды. Осыны желеу еткен Кир өзінің жау қайдалап |
|||
жұтынған жаужүрек жауынгерлерін шығысқа қарай қаптатады. Аракс |
|||
дариясына жетіп, үстінен қалқыма көпірлерді құруды кемелердің кермесінде |
|||
мұнара қамалдар тұрғызуды әмір етеді. |
|||
Өздерін жаулап алуға келген парсылардың әр қадамын алыстан бақылап, |
|||
біліп отырған Тұмар ханша олардың дариядан өту үшін әуреленіп, көпір |
|||
салғалы жатқанын естіп, Кирге арнайы жаушы жібереді. |
|||
- Мидиялықтардың патшасы! -, дейді жіберген жаушысы арқылы Тұмар |
|||
ханша Кирге. - Ниетіңнен қайт. Салып жатқан көпірлеріңнің игілігін көрер |
|||
көрмесіңді өзің де білмейсің. Өнбес істі қума. Өз патшалығыңа бар да, өз |
|||
билігіңді жүргізе бер, бізді күндеме. Ал егер алда жалда соғыспай қоймаймын |
|||
десең, онда көпір салып, уақыт өткізіп, әуре болма. Дарияның біз жақ бетіне |
|||
шығып соғысамын десең, біз үш күншілік жерге кетіп, жол ашайық, ал |
|||
дарияның өз жағыңда соғысамын десең, сен үш күншілік жерге шегін. Қалауына |
|||
қарай өзің шеш. |
|||
Тұмардың ұсынысын Кир әскери кеңеске салады. Біраз пікір таласынан соң, |
|||
Лидияның бұрынғы патшасы, сол кезде Кирдің қолындағы мырза тұтқын |
|||
Крездің ақылымен дарияның түркі сақтар жағында соғысуды ұйғарып, |
|||
шешімдерін Тұмарға хабарлайды. |
|||
Түркі сақтар уәделерінде тұрып, үш күншілік жерге шегініп кетеді. |
|||
Олардың кеткеніне анық көз жеткізгеннен кейін Кир бүкіл әскерін дарияның |
|||
арғы бетіне өткізіп, Крездің үйреткен айласымен түркі сақтардың шабылдаушы |
|||
тобын алдап қолға түсіріп, түгел қырғынға ұшыратады. Осы шабуылшы топтың |
|||
басшысы, Тұмар ханшаның ұлы Спаргапты (Спаргапис) тұтқынға алады. |
|||
Сүйікті ұлы мен шеп бұзар жауынгерлерінің қайғылы хабарын алған Тұмар |
|||
Кирге жаушы жіберіп, оған өзінің соңғы сөзін жеткізеді. |
|||
Қанқұмар Кир! Жеңіске желікпе. Сен менің ұлымды ашық айқаста қару |
|||
құдіретімен жеңген жоқсың. Шарап ішкізіп, алдап барып, пенде еттің. Енді |
|||
менің мына ақылымды ал. Айла амалмен біраз жауынгерімді опат еткеніңді |
|||
қанағат тұтып, менің ұлымды өзіме қайтарып бер де, есен сауыңда жөніңді тап. |
|||
Егер өйтпесең, Тәңірі атымен ант етіп айтайын, қанға қаншама тойымсыз |
|||
болсаң да, адам қанын сусының қанғанша ішкізермін! |
|||
Бар аңсары біреудің елін шауып, олжаға батып, атағын шығаруға ауған Кир |
|||
ханша ақылын тыңдамай, өзінің шайқасатынын айтып, Тұмардың жаушысын |
|||
кері қайтарады. |
|||
Тұтқынға түскен Тұмардың ұлы өзінің қандай күйге ұшырағанын мастығы |
|||
айығып, есі кірген кезде ғана бір-ақ біледі. Кирден аяқ қолын босатуын өтінеді. |
|||
Қолдан бұғау, аяқтан кісен алынысымен, ол қасында тұрған парсы жауынгерінің |
|||
қаруын жұлып алып, өзін өзі өлтіреді. |
|||
Келесі күні екі жақтың арасында бұрын соңды көз көріп, құлақ естімеген |
|||
сұрапыл қырғын соғыс басталады. Ақырында далалық ұрыс тәсілін тиімді |
|||
пайдаланған түркі сақтар парсылардың әскерін түгел дерлік жусатып салады. |
|||
Қоршауға түсіп, бас сауғалар мүмкіндігінен айырылған. Кирдің өзі де |
|||
жауынгерлерімен бірге айқас алаңында қаза табады. |
|||
Тұмар ханша шайқас аяқталған соң, сарбаздарына Кирдің денесін |
|||
таптырып алып, басын кестіріп, қан толтырылған меске салып тұрып: «Әйтеуір |
|||
тірі қалдым, сені жеңіп шықтым демесем, жан дегендегі жалғыз ұлымды |
|||
аярлықпен қолға түсіріп, сен менің түбіме жеттің, жауыз! Енді Тәңірге берген |
|||
сертімді орындап, басыңды қанға бөктіріп, сусыныңды қандырғаннан басқа |
|||
амалым жоқ» дейді. |
|||
Осылайша күнгей түркі сақтар өздерін жаулауға жасанып келген |
|||
басқыншылардан елінің тәуелсіздігін сақтап қалады. Осылайша Тұмар ханша |
|||
елбасылық ұлы тұлғасымен, қолбасшылық асқан ерлігімен тарихқа енеді. |
|||
[[az:Tomris]] |
|||
''From: ЕЛТҰТҚА- АҚСЕЛЕУ СЕЙДІМБЕКОВ'' |
|||
[[cv:Тамарислу]] |
|||
[[de:Tomyris]] |
|||
[[en:Tomyris]] |
|||
[[fa:تهمرییش]] |
|||
[[fr:Tomyris]] |
|||
[[it:Tomiri]] |
|||
[[ja:トミュリス]] |
|||
[[pl:Tomyris]] |
|||
[[ro:Tomiris]] |
|||
[[ru:Томирис]] |
|||
[[tr:Tomris Hatun]] |
12:34, 2011 ж. шілденің 30 кезіндегі нұсқа
Тұмар - зиянды тылсым күштерден, тіл-көзден, дұғалаудан сақтайды деп сенетін, Құран аяттары жазылған қағаз. Тұмарды әдетте діни ғұламаларға жаздырып алып, былғарымен қаптап, бойға тағып жүреді.
Сілтемелер
"Қазақ Энциклопедиясы", 8 том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |