АҚШ ұлттық ғылым медалі
Ұлттық ғылым медалі (ағылш. National Medal of Science) — биология, физика, математика, химия, инженерлік, әлеуметтік немесе мінез-құлық ғылымдары салаларына қосқан көрнекті үлестері үшін Америка үкіметінің сыйлығы.
Негізгі ақпарат
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Медальді Құрама Штаттардың Президенті 12 ғалым мен инженерден тұратын Ұлттық Ғылыми Медаль Комитетінің ұсынысы бойынша береді. Медаль 1959 жылы 25 тамызда АҚШ Конгресімен арнайы заңмен (Public Law 86-209) белгіленді және бастапқыда тек жаратылыстану ғылымдарына («физика, биология, математика немесе инженерлік ғылымдар») арналған. 1980 жылы бұл тізім 12 желтоқсандағы Заңға сәйкес әлеуметтік және мінез-құлық ғылымдарымен толықтырылды (Public Law 96-516). Табыстау рәсімі Ақ үйде өтеді.
Белгілі лауреаттар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2009 жылдың қарашасына дейін 450-ден астам адам медаль алды, олардың арасында Нобель сыйлығының лауреаттары және басқа да танымал ғалымдар бар.
| Жыл | Лауреат | Үлестің түпнұсқасы |
|---|---|---|
| 1963 | Вэнивар Буш | «Электротехникадағы, есептеу машиналарының технологиясындағы, физикалық және өмір туралы ғылымдарды тиімді байланыстырудағы ерекше жетістіктері үшін; ғылымды, техниканы және білімді халыққа қызмет ету жолында жұмылдыруында.» |
| 1963 | Норберт Винер | «Таза және қолданбалы математика аясындағы және инженерлік және биологиялық ғылымдарға батыл енетін терең түпнұсқалық, керемет жан-жақты үлестері үшін.» |
| 1969 | Эрнст Майр | «Систематикаға, биогеографияға және құстарды зерттеуге қосқан елеулі үлесі үшін, әсіресе жануарлар популяциясының эволюциясы бойынша үлкен жұмыс үшін.» |
| 1970 | Барбара Мак-Клинток | «Өсімдіктердегі тұқым қуалайтын белгілер мен олардың хромосомаларының егжей-тегжейлі пішіндері арасындағы қарым-қатынасты анықтағаны үшін және кейбір гендердің хромосома ішіндегі басқа гендермен басқарылатынын көрсеткені үшін.» [1] |
| 1974 | Лайнус Полинг | «Құрылымдық химия және химиялық байланыстың табиғаты, молекулалық биология, иммунология және генетикалық аурулардың табиғаты сияқты әртүрлі салаларда негізгі үлестерге әкелген оның қиялының ерекше ауқымы мен күші үшін.» |
| 1975 | Вернер фон Браун | «Сұйық отынды зымыранды практикалық ұшыру аппаратына айналдырудағы жұмысы және «Аполлон» бағдарламасын жүзеге асыруға мүмкіндік берген Сатурн сериясымен аяқталатын жетілдірілген ғарыштық аппараттар сериясына жеке үлес қосқаны үшін.» |
| 1976 | Эдвард Осборн Уилсон | «Жәндіктер қоғамдарын ұйымдастыру және жәндіктер мен басқа жануарлар арасындағы әлеуметтік мінез-құлық эволюциясы бойынша ілкімді жұмысы үшін.» |
| 1979 | Севера Очоа | «Очоа 1985 жылға дейін белок синтезі және РНҚ вирустарының репликациясы бойынша зерттеулерді жалғастырды, содан кейін ол Испанияға оралды және испандық ғылым саласындағы билік органдары мен ғалымдарына кеңес берді.» |
| 1979 | Ричард Фейнман | «Оның сәулеленудің кванттық теориясына және атомның құрамдас бөліктерінің, атом ядросының және субядролық бөлшектердің мінез-құлқын жарықтандыруға қосқан маңызды үлесін мойындай отырып.» |
| 1982 | Эдвард Теллер | «Молекулалық физикаға, жұлдыздық энергияның шығу тегін түсінуге, синтез реакциясының теориясы мен қолданылуына, ядролық қауіпсіздік саласына және ғылым мен технологиядағы үздіксіз көшбасшылығына қосқан зор үлесі үшін.» |
| 1987 | Гарри Игл | «Адам және жануарлар жасушаларының культурасының өсуінің репродуктивті шарттарын әзірлеудегі зерттеулері үшін.» |
| 1989 | Сэмюэл Карлин | «Математикалық талдау, ықтималдықтар теориясы және математикалық статистика және осы идеяларды математикалық экономика, механика және популяция генетикасына қолданудағы кең және тамаша зерттеулері үшін.» |
| 1990 | Леонид Гурвич | «Қазіргі орталықтандырылмаған бөлу механизмдерінің теориясы бойынша ілкімді жұмысы үшін.» |
| 1997 | Джеймс Дьюи Уотсон | «ДНҚ-ның қос спиральдық құрылымын бірлесіп ашқаннан бастап адам геномы жобасының іске қосылуына дейін молекулярлық биологиядағы бес онжылдық ғылыми және интеллектуалды көшбасшылық.» |
Сондай-ақ, қараңыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ US NSF — The President’s National Medal of Science: Recipient Details. Басты дереккөзінен мұрағатталған 24 қазан 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 25 шілде 2010.