Венесуэла бетінің кодын көру

{{Мемлекет 
 |Қазақша атауы          = Боливариан Венесуэла Республикасы
 |Шынайы атауы           = {{lang-es|República Bolivariana de Venezuela}}
 |Септік                 = 
 |Елтаңба                =
 |Байрақ                 = Flag of Venezuela (state).svg
 |Ұраны                  = 
 |Әнұранның аты          = Gloria al bravo pueblo<br>(«Батыл халық үшін»)
 |Аудио                  = United States Navy Band - Gloria al Bravo Pueblo.ogg
  | lat_dir = N | lat_deg = 7 | lat_min = 40 | lat_sec = 0
  | lon_dir = W | lon_deg = 65| lon_min = 13 | lon_sec = 0
  | region = VE
  | CoordScale = 
 |Картада                = Venezuela Orthographic Map.svg
  |карта тақырыбы        =
 |Картада2               = 
 |Үкімет түрі            = [[президенттік республика]]
 |Құрылды                =
 |Тәуелсіздік күні       = [[22 қыркүйек]] [[1830 жыл]]
 |Тәуелсіздігін алды     = [[Ұлы Колумбия]]дан
 |Тілі                   = [[испан тілі]]
 |Мемлекеттік діні       = 
 |Астанасы               = [[Каракас]]
 |Ірі қалалары           = Каракас, [[Маракайбо (қала)|Маракайбо]], [[Валенсия (Венесуэла)|Валенсия]]
 |Басшы қызметі          = [[Венесуэла президенттерінің тізімі|Президенті]]<br />[[Венесуэла вице-президенттерінің тізімі|Вице-президенті]]
 |Басшылары              = [[Николас Мадуро]] (дауласуда)<br />[[Делси Родригес]] (дауласуда)
 |Жер аумағы             = 916 445
 |Жер аумағы бойынша орны = 32-ші
 |Судың үлесі            = 3,2
 |Этнохороним            = венесуэлалық, венесуэлалықтар
  |Жұрты                 = {{өсім}} 31 568 179
  |Халық саны бойынша орны  = 44-ші
  |Сарап жылы           = 2016
  |Санақ бойынша халық саны = 
  |Санақ жылы           = 
  |Халық тығыздығы      = 33,74
  |Тығыздық бойынша орны   = 181-ші
 |ЖІӨ                   = 239,6 млрд
 |ЖІӨ сараптаған жылы   = 2015
 |ЖІӨ бойынша орны         = 31-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ      = 7780
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны  = 
 |ЖІӨ (АҚТ)             = 
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы  = 
 |ЖІӨ (АҚТ) орны        = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ)       = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны  = 
 |ЖІӨ (номинал)         = 
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы         = 
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны            = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал)   = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны  = 
 |АДИ                    = {{құлдырау}} 0,761<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
 |АДИ жылдық есебі       = 2017
 |АДИ бойынша орны       = 78-ші
 |АДИ деңгейі            = <span style="color:#090;">жоғары</span>
 |Әуе компаниясы         = 
 |Валютасы               = Зайырлы боливар
 |Интернет үйшігі        = [[.ve]]
 |ISO                    = 
 |Телефон коды           = 58
 |Уақыт белдеуі          = 
 |Түсініктемелер         = 
}}
'''Венесуэла''', толық ресми атауы — '''Боливариан Венесуэла Республикасы''' ({{lang-es|República Bolivariana de Venezuela}}, <small>МФА{{ref-es}}:</small> {{IPA|[reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈswela]}}) — [[Оңтүстік Америка]]да орналасқан мемлекет. Жер аумағы – 912,0 мың км². Халқы – 29 миллион адам (2021). Астанасы – [[Каракас]]. Халқының ұлттық құрамы: 69%-ы метистер (үндіс пен ақ нəсілдінің аралас некесінен туғандар), 20%-ы ақ нәсілділер, 9%-ы зеңгілер, 2%-ы үндістер. Ресми тілі – [[испан тілі]]. Тұрғындарының басым көпшілігі – [[католик]]те

== Мемлекеттік құрылымы ==
Елді президент басқарады. Заң шығарушы органы – екі палатадан (сенат және депутаттар жиыны) тұратын Ұлттық конгресс.

== Табиғаты ==
Венесуэла [[Кариб теңізі]] жағалауында орналасқан. Елдің орта бөлігінен [[Ориноко]] өзені ағады. Оңтүстік-шығысында [[Гвиана]] таулы үстірті бар. Климаты субэкваторлық, ыстық. Орташа температура қысы-жазы 25 – 29ӘС. Жауын-шашын мөлшері солтүстік жағында 280 миллиметр, ал оңтүстігінде 2000 – 3000 миллиметр. Ең ірі көлі – [[Маракайбо]]<nowiki/>ның төңірегінде ірі мұнай қоры бар. Негізінен, тропикалық өсімдіктер өседі. Жерінің 53%-ы орман.

== Тарихы ==
Венесуэланы ерте заманда үндіс тайпалары мекендеген. Еуропалықтарға бұл елді алғаш 1498 жылы [[Христофор Колумб]] ашты. «Венесуэла» атауы «Кіші Венеция» деген ұғымды білдіреді. 16 ғасырдан бастап елге испан отаршылары басып кіріп, жергілікті үндіс тайпаларын қырғынға ұшыратты. Ауыл шаруашылығы жұмыстарына Африкадан әкелінген зәңгілердің еңбегі пайдаланылды. 19 ғасырда испан отаршыларына қарсы ұлт-азаттық қозғалысы күшейді.

[[Америго Веспучи]] 1499 жылы осы жерге келгенде, су үстінде орналасқан үйлер көрілді, бұл оның есіне [[Венеция]] қаласын түсіреді. Сондықтан ол осы жерге «Кіші Венеция» (венесуэла) деп ат қояды. Испандықтар алғашқы отарын 1522 жылы осы жерде ұйымдастырады. 16 ғасырдан бастап, Венесуэла испандықтардың [[Жана Гранада]] атты отарының құрамына кіреді.

1811 жылы [[Еуропа]]да [[Наполеон]] соғыстары жүріп жатқан кезде Венесуэла өзін тәуелсіз деп жариялды. Тәуелсіздік соғысы басталды, бірақ испан әскерлер көтерісшілерді басып-жаншиды. 1821 жылы Венесуэланың қолбасшысы [[Симон Боливар]] Карабобо шайқасында жеңіске жетеді. Симон Боливар испандықтармен күресті бастап, бүгінгі [[Боливия]], [[Колумбия]], [[Эквадор]] елдерін азат етті. Осы жерде ол Ұлы Колумбия мемлекетін жариялайды, бірақ 1831 жылы Ұлы Колумбия бөлшектеніп, Венесуэла оның құрамынан шығып тәуелсіз мемлекет болады.

1819 жылы ол Колумбия Республикасымен қосылып, Ұлы Колумбия деп аталынды. 1830 жылы қайтадан жеке бөлініп шықты.

Бүкіл 19 ғасырда Венесуэланы әскери диктатуралар биледі. 1992 жылы сайлауда [[Уго Чавес]] жеңіске жетті. Чавес Венесуэлада социалистік республикасы құра бастайды. Ол экономикалық реформалар жасап, «Боливар революциясын» жариялады, революцияның негізі – бүкіл [[Оңтүстік Америка]]ның мемлекеттерін бір елге одақтастыру. Бүгінгі Венесуэла – [[Ресей]], [[Иран]], [[Қытай]], [[Белорусь]], [[Куба]] және [[Боливия]] сияқты елдермен жақын қарым-қатынас жасайды.

== Экономикасы==
1913 жылы ірі мұнай көздері ашылғаннан кейін елдің экономикасына АҚШ-тың мұнай компаниялары үстемдік жүргізді. 1975 жылы үкімет мұнай және кен шығару өндірістерін мемлекет меншігіне алды. Қазіргі кезде Венесуэла экономикалық даму дәрежесі жағынан Латын Америкасы елдері арасында төртінші орын алады. Ұлттық табыстың орташа мөлшері жан басына шаққанда 2,8 мың АҚШ доллары. Өнеркәсіптегі жетекші салалар: мұнай шығаратын және өңдейтін өндіріс орындары, көлік және байланыс салаларының басым бөлігі – мемлекет меншігінде. Елде мұнайдан басқа табиғи [[газ]], [[темір]], [[боксит]], [[көмір]], [[алтын]], [[алмас]], тағыда басқа пайдалы қазбалар өндіріледі және экспортқа шығарылады. Ауыл шаруашылығы нашар дамыған. Тамақ өнімдерінің 50%-ы шеттен әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: [[АҚШ]], [[Германия]], [[Жапония]], [[Италия]], [[Бразилия]], [[Канада]], тағыда басқа елдер.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Венесуэла
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Оңтүстік Америка елдері
 |Америка мемлекеттері ұйымы
 |Анд қоғамы
 |Оңтүстік Америка ұлттары одағы
 |Меркосур
 |Араб мемлекеттері Лигасы
}}

[[Санат:Венесуэла|*]]

{{stub}}