Гидромеханикаландыру

Гидромеханикаландыру — жер қазу, кен өндіру жұмыстарын судың ағын күшімен атқаратын әдіс.

Гидромеханикаландыру жер үстінде де, су астында да, жер қойнында (қыртысында) да жүргізіледі, құрылыс жұмыстарында кеңінен қолданылады (шұңқыр қазу, бөгет салу, өзен-көлдерде кеме жүретін су жолын тереңдету, канал қазу, жер суландыру жүйелерін жасау және т.б.). Ағын судың өз жолындағы топырақты шайып, құмды, тасты ағызып алысқа әкететіні ерте кезден мәлім. Бірақ судың керемет қуатты ағынын туғызып, онымен тау жынысын тез бұрып, құбырмен ағызып тасымалдау — техниканың дамуына байланысты мүмкін болды. Алтын аралас құмды сумен жуу үшін аққан судың арын күшімен жұмыс істейтін құрал-гидромонитор (су атқыш) пайдаланылады. Өзен, көл түптеріндегі балшықты сорып, құбырмен айдайтын лай сорғыш машиналар бар, шымтезек қазу жұмысында кеңінен қолданылады. Гидромеханикаландырумен жер қазу, кен өндіру жұмыстары негізгі 3 түрге бөлінеді:

1) жер қыртысындағы бос топырақты не жұмсақ кенді су атқыш (гидромонитор) машинадан шыққан қысымы 15-35 атм. су ағынымен бұзып, су-топырақ қойыртпағын жасау;

2) сол қойыртпақты өнімділігі сағатына 1000 м³-ге дейін жететін күшті сорғымен сорып, құбырмен айдап тасымалдау;

3) қойыртпақ топырақты үйіндіге немесе жасанды бөгетке төгіп судан айыру.

Жұмсақ кендерді өндіру, бөгет салу, ауыл шаруашылығында жер суландыру жүйелерін және темір жол төсеніштерін жасау, су түбін терендету жұмыстарында гидромеханикаландыру қолдану өте тиімді. Экскаватормен салыстырғанда гидромеханикаландыру техникасының жалпы салмағы ондаған есе аз, әр адамның жұмыс өнімділігі 3-4 есе артық, ал 1 м³ тау жынысын қазудың өзіндік құны 1,5—3 есе кем. Гидромеханикаландырумен темір жол вагондарына ұсақ тас, құм тиеуге, оларды лезде түсіруге, ауланған балықты кемеден қотарып, құбырмен айдап, заводка жеткізуге т.б. көптеген жұмыстар атқаруға болады. Қазақстанда Зырьян карьерінде, Жайық, Іле, Ертіс арналарын тереңдетуге гидромеханикаландыру қолданылады. Экскаватормен салыстырғанда гидромеханикаландыру әдісін қолданатын салалардағы еңбек өнімділігі он еседей артады да, 1 м³ топырақ қазып шығарудың өзіндік құны 2 еседен астам кемиді.