Дунсян бетінің кодын көру

{{Этникалық топ
|атауы      = Дунсян
|төл атауы  = сарта
|сурет      = Dongxiang minority student.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 514 000 (2000)
|аймақ      = {{Байрақ|Қытай}} 
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[дунсян тілі]], [[қытай тілі]]
|діні       = [[ислам]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Дунсян'''  (өз атауы: сарта ({{lang-zh|撒尔塔}}) немесе санта; [[Пінин|пиньинь]]: Dōngxiāngzú) — [[Қытай]]дың солтүстік-батысында тұратын [[моңғол]] халқы. Бұрынғы орыс әдебиетінде широнғол-монғолдар деген атпен белгілі болған.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B4%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8F%D0%BD|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/history_encyclopedia/%D0%94%D0%A3%D0%9D%D0%A1%D0%AF%D0%9D|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://rus-bse.slovaronline.com/25414-%D0%94%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8F%D0%BD|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

Дунсяндар Қытайдағы ресми түрде танылған 56 этникалық азшылықтың бірі.
Олар негізінен Ганьсу провинцияларының оңтүстік-батысында (Дұңсян автономиялық округі, Баоань, Дұңсян және Салар халықтарының Цзишишань автономиялық округі, Линься-Хуэй автономиялық ауданында), сондай-ақ Шыңжаң-Ұйғыр және Нинся-Хуэй автономиялық аудандарында тұрады. Саны 514 мың адам (2000).<ref>{{cite web|url=https://bigenc.ru/ethnology/text/1970493|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref> 

== Тілі ==
Олар Алтай тілдер отбасының моңғол тобына жататын [[дунсян тілі]]нде сөйлейді. 3 [[диалект]]ісі бар: сонан, ванцзян және сыцзян. Жастардың көпшілігі [[қытай тілі]]н біледі. Дунсянның өз жазуы жоқ.<ref>{{cite web|url=http://china.kulichki.net/figures/nationality/014.shtml|title=Қытай - Дунсян ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://forum-eurasica.ru/topic/4115-%D0%B4%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8F%D0%BD/|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

== Діні ==
[[Сурет:Streets of Dongxiang Man 01.jpg|нобай|оңға|200px|Дунсян]]
Жергілікті діннің ерекшеліктеріне қарамастан, халық мұсылмандық сенімді ([[Сунниттер|сунниттік мұсылмандар]]) қатаң ұстанады, барлық қажетті сенімдер мен мерекелерді сақтайды.<ref>{{cite web|url=https://www.livekavkaz.ru/index.php?newsid=7722|title=Дунсян - Қытайда тұратын және исламды ұстанатын моңғол халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

== Тарихы ==
[[Сурет:5706-Linxia-City-Dongxiang-shouzhua-Heyan-mianpian-restaurant.jpg|нобай|оңға|200px|Линься қаласындағы дунсян мейрамханасы]]
[[Сурет:VM 5575 Lanzhou.jpg|нобай|оңға|200px|Ланчжоу базарындағы дәстүрлі дунсян тұшпарасы]]
Дунсян – Қытайдағы Шыңғыс хан тұсында пайда болған жаңа этникалық топтардың бірі. Олар Линся аймағында (ол кезде Хэчжоу деп аталған) орналасқан ханның моңғол әскерлерінің ұрпақтары, кейін Орта Азия саудагерлерімен қақтығысып, сүнниттік исламды қабылдағандар делінеді.

1949 жылы Қытай Халық Республикасы құрылғанға дейін Дунсяндар өздерінің сенімі ортақ [[Хуэй халқы|хуэйлердің]] бір тармағы болып саналды. Бір жылдан кейін Линсяда Дунсян автономиялық округі құрылды.<ref>{{cite web|url=https://zen.yandex.ru/media/id/5cffe0e919dcb600ac50b1d6/kitaiskii-narod-dunsian-po-rase-mongoly-po-religii-musulmane-po-kulture-kitaicy-5d1a2d4c60d75900ad95486a|title=Қытайдағы Дунсян. Нәсілі бойынша – моңғол, діні бойынша – мұсылман, мәдениеті бойынша – қытай|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

== Кәсібі ==
Халықтың дәстүрлі кәсібі [[ауыл шаруашылығы]] болды. [[Картоп]], [[жүгері]], [[бидай]], [[зығыр]], [[бұршақ]] және басқа дақылдарды өсірумен қатар, дунсян агрономдары әртүрлі ағаш түрлерін (мысалы, [[өрік]] және [[шабдалы]]) будандастырып, жемістердің бірнеше жаңа түрлерін өсірді.<ref>{{cite web|url=https://www.chinatrips.ru/guide/culture/dongxiang.html|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

Сондай-ақ [[мал шаруашылығы]] (ірі және ұсақ мал), [[аң аулау]] маңыздылығын сақтаған. Қолөнерден жүн мен [[былғары өңдеу]], ағаш және темір ұстасы дамыған.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DUNS|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

== Өмір салты ==
Неке [[экзогамия]]лық. Өлгендер жерге көміледі.<ref>{{cite web|url=https://shansbooks.ru/spravochnik-kitaista/dunsyan-/|title=Дунсян|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

=== Дәстүрлі баспаналары ===
Дунсян тұрғын үйлері көбінесе бір ауласы бар жабық тіктөртбұрыш болып келеді. Тұрғын үйдің басым түрі екі-үш бөлмелі, оның ішінде тиісінше бір немесе екі бөлме тұрғын және біреуі шаруашылық бөлмесі болып табылатын [[саман]] үйлер. Үйлер ауланың екі жағына салынған, қалған екі жағында қызмет көрсету құрылыстары және қойма, мал қора, т. б. салынған. Үй мекендері күйдірілмеген кірпіштен жасалған қоршаулармен қоршалған. Үйлердің терезелері үнемі аулаға қарап тұрады. Кедейлердің баспаналары көбінесе тау жартастарына кесілген үңгірлер болған. Үңгірлер бүгінгі күнге дейін пайдаланылады, оларда көкөніс пен картоп қорлары сақталады.

=== Дәстүрлі киімдері ===
Ерлер костюмі шалбардан, мақта матадан жасалған [[күрте]]лерден, матадан жасалған аяқ киімдерден, матадан жасалған кішкентай қара [[қалпақ]]шадан тұрады. Әйелдер оң жағында бекіткіші бар мақта матадан тігілген жартылай халат немесе ұзын күрте, ұзын галоштары бар [[шалбар]], күңгірт материалдан аяқ киім киеді. Қарт әйелдер мен жесірлер ақ, жас әйелдер қара, ал қыздар жасыл түсті [[орамал]] тағады.<ref>{{cite web|url=https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/11952/12011.html|title=Дунсян және монгорлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-11|lang=}}</ref>

=== Дәстүрлі тағамдары ===
Тағамдарының негізі [[бидай]], [[сұлы]] және [[жүгері]], [[картоп]] екінші өнім, еттен [[сиыр]] мен [[қой]] етіне артықшылық беріледі.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Азия халықтары}}
 
[[Санат:Қытай этникалық топтары]]
[[Санат:Моңғолия халықтары]]