Жергілікті атқарушы органдар

Жергілікті атқарушы органдар- 2001 жылы 23 қаңтарда "Қазақстан Республикасында жергілікті өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

Аталған Заң жергілікті басқару саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың құзіретін,қызметінің ұйымдастырылуын, тәртібін, сондай-ақ мәслихаттар депутаттарының құқықтық жағдайын белгілейді.
Қабылданған заңға сәйкес жергілікті атқарушы орган (әкімшілік) облыстың (республикалық маңызы бар қаланың,астананың) немесе ауданның(облыстық маңызы бар қаланың) әкімі басқаратын, өз құзіреті шегінде тиісті аумақта жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын алқалы атқарушы орган болып табылады.

Әкім—Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметінің жергілікті атқарушы органды (ол құрылған жағдайда) басқаратын және өзіне сеніп тапсырылған аумақта мемлекеттік саясаттың жүргізілуін, Қазақстан Республикасы Орталық атқарушы органдарының барлық аумақтық бөлімшелерінің үйлесімді қызмет істеуін,тиісті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдарға басшылықты қамтамасыз ететін, Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес мемлекеттік басқару өкілеттігі берілген, тиісті аумақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының жай-күйіне жауапты өкілі.

Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) әкімшілік Қазақстан Республикасы атқарушы органдардың біртұтас жұйесіне кіреді, атқарушы биліктің мемлекеттік саясатьн тиісті аумақты дамыту мүлделерімен және қажеттілігімен үйлестіре жүргізуді қамтамасыз етеді.
Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың,астананың) әкімшілікті облыс (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) әкімі басқарады.
Әкім облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) әкімшілікті әкім орынбасарларынан, әкім аппаратының басшысынан, жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың бірінші басшыларынан құрады.
Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)әкімшілікті — алқалы орган,ол занды тұлға болып табылмайды.
Облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) әкімшілігі заңдарға сәйкес: облысты (республикалық маңызы бар қаланы, астананы) дамытудың жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларын, облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) бюджетті,сондай-ақ тиісті әкімшілік-аумақтық бөлініс бюджетінің атқарылуы туралы есепті әзірлейді және мәслихаттың бекітуіне ұсынып, олардың орындалуын қамтамасыз етеді; облыстық (республикалық маңызы бар қалалық, астаналық) коммуналдық меншікті басқарады,оны қорғау жөніндегі шараларды жүзеге асырады; облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) аумағында кәсіпкерлік қызмет пен инвестициялық ахуалды дамыту үшін жағдай жасайды; аграрлық сектордың ұтымды және тиімді жүмыс істеуін қамтамасыз етеді;Қазақстан Республикасы өндірісітік күштерін орналастыру схемасына сәйкес облыстың аудандық жоспарлану схемасын,облыс орталығын,республикалықмаңызы бар қалалық және астананы салудың бас жоспарларын әзірлейді, оларды облыстық (республикалық маңызы бар қалалық, астаналық) мәслихаттың қарауына енгізеді; облыстық (республикалық маңызы бар қалалық, астаналық) коммуналдық меншік объектілері мен әлеуметтік-мәдени мақсаттағы объектілер құрылысы бойынша тапсырысшы болады, коммуналдық желілер мен құрылыстарды салуға рүқсат береді; әкімшілік аудандардың аудандық жоспарлану схемаларын, аудан орталықтарын, облыстық маңызы бар қалаларды салудың бас жоспарларын әзірлейді және оларды облыстық мәслихатқа бекіту үшін ұсынады;су қүбырлары, тазарту құрылыстары, электр беру, байланыс желілері мен басқа да көліктік және инженерлік инфрақұрылымдар объектілерінің құрылысын салу мен пайдалануды ұйымдастырады;ҚР жер заңдарына сәйкес жер қатынастарын реттеуді жүзеге асырады;экологиялық сараптаманы ұйымдастырады және өз қүзіреті шегінде табиғат пайдаланылуын бақылауды, табиғат қорғау объектілерінің қүрылысы мен олардың қайта жаңартылуын жүзеге асырады; облыстық маңызы бар жолдарды ұтымды пайдалануды және күтіп үстауды қамтамасыз етеді;мемлекеттік стандарттардың сақталуын қамтамасыз етеді; облыстың (республикалық маңызы бар қаланың,астананың) аумағында қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздіктің сақталуын қамтамасыз етуді ұйымдастырады; ауданаралық(қалааралық)жолаушылар көлігі қатынасын үйымдастырады; белгіленген жалпымемлекеттік стандарттарды сақтай отырып, азаматтардың кепілдік берілген медициналық қызметке құқығын іске асыруды қамтамасыз етеді;азаматтардың тегін білім алу құқығын іске асыруды қамтамасыз етеді; халықты жүмыспен қамтуға жәрдемдесу және кедейлікпен күрес бағдарламаларын әзірлеп, мәслихаттың бекітуіне ұсынады және іске асырады; халықтың әлеуметтік жағынан дәрменсіз топтарына қайырымдылық және әлеуметтік көмек көрсетуді үйлестіреді;тарихи және мәдени мұраларды сақтау жөніндегі жүмысты ұйымдастырады, халықтың тарихи, ұлттық және мәдени дәстүрлері мен әдет-ғұрып салттарын дамытуға жәрдемдеседі;өздерінің қүзіретіне кіретін мәселелер бойынша аудандық (облыстық маңызы бар қаладық республикалық маңызы бар қаладағы аудандық астанадағы аудандық) әкімшіліктер жұмысын үйлестіреді; Қазақстан Республикасы зандарына сәйкес тиісті мәслихат қарауына қарыз алу жөнінде шешімдер қабылдау туралы ұсыныстар енгізеді;ведомствоаралық сипаттағы мәселелер бойынша консультациялық-кеңесші органдар құрады;мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындар құрады, облыстық(республикалық маңызы бар қалалық, астаналық)бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың штат санының лимитін белгілейді.
Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)әкімің Премьер-Министрдіңұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті қызметке тағайындайды. Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) әкімін Қазақстан Республикасы Президенті қызметтен босатады.
Аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) әкімшілігі Қазақстан Республикасы атқарушы органдардың біртұтас жүйесіне кіреді, атқарушы биліктің мемлекеттік саясатын тиісті аумақты дамыту мүдделерімен және қажеттілігімен үйлестіре жүргізуді қамтамасыз етеді.
Аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) әкімшілік аудандық(облыстық маңызы бар қаланың) әкімі басқарады.
Аудандық (облыстық маңызы бар қаланың республикалық маңызы бар (астана) қаладағы аудандық, аудандық маңызы бар қалалық,кенттік,ауылдық (селолық),ауылдық (селолық) округтік әкім Қазақстан Республикасы Президенті белгілеген тәртіпте қызметке тағайындалады және қызметтен босатылады.
Заңда аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) әкімнің,сондай ақ облыстық (республикалық маңызы бар,астана), аудандық (облыстық маңызы бар), республикалық маңызы бар (астана) қаладағы аудандық, аудандық маңызы бар қалалық, кенттік, ауылдық (селолық), ауылдық (селолық) округтік әкімдердің құзіреттері белгіленді.
Республикалықмаңызы бар (астана) қаладағы аудандық,аудандық маңызы бар қалалық,кенттік,ауылдық (селолық),ауылдық (селолық) округтік әкімшіліктер қүрылмайды.
Облыс (республикалық маңызы бар, астана), аудандық (облыстық маңызы бар) әкімінің қызметін ақпараттық-талдау түрғысынан,үйымдық-қүқықтық және материалдық — техникалық жағынан қамтамасыз етуді тиісті деңгейдегі әкім аппараты жүзеге асырады.Әкім аппаратын әкім қүрады, таратады және қайта ұйымдастырады. Әкім аппараты жергілікті бюджет есебінен ұсталатын мемлекеттік мекеме болып табылады.
Қазақстан Республикасы 2001 ж. 25 сәуірдегі Заңымен облыс(республикалық маңызы бар, астана) әкімiлік қүзіретіне қосымша Қазақстан Даму Банкінің жарғы капиталына қатысу жатқызылды.
Қазақстан Республикасы 2001 ж. 10 шілдедегі Заңымен астананың атқарушы органдары өкілеттіктеріне қосымша мыналар жатқызылды:коммуналдық заңды түлғаларға бекітіліп берілмеген коммуналдық мүлік тізбесін бекітеді республикалық меншікке жатқызылған акционерлік қоғамдар акцияларының мемлекеттік пакеттерін қоспағанда,Қазақстан Республикасы астанасының аумағында тіркелген акционерлік қоғамдар акцияларының мемлекеттік пакеттерін иеленуді, пайдалануды және оларға билік етуді жүзеге асырады;Астана қаласының коммуналдық меншігін иеленуді, пайдалануды және оған билік етуді жүзеге асыру.
Қазақстан Республикасы 2001 ж. 24 желтоқсандағы Заңымен облыс (республикалық маңызы бар,астана) әкімшілігінің құзіретіне қосымша рыноктарда бір жолғы талондар беру жөніндегі жүмысты үйымдастыру және қамтамасыз ету жатқызылды.
ҚР 2002 ж. 21 наурыздағы Заңымен астананың атқарушы органдары өкілетгіктеріне қосымша мыналар жатқызылды:"Астана—жаңа қала" арнайы экономикалық аймағының аумағына әкелінген тауарлар мен жабдықтардың құрылыс процесінде пайдаланылған фактісін растайтын құжаттарды беру;"Астана—жаңа қала" арнайы экономикалық аймағының аумағындағы қүрылыс процесіне қатысатын шаруашылық жүргізуші субъектілердің есебін жүргізу; шаруашылық жүргізуші субъектілермен"Астана—жаңа қала"арнайы экономикалық аймағының аумағында қызметті жүзеге асыру жөнінде шарттар жасасу.
Қазақстан Республикасы 2004 ж. 11 мамырдағы Заңымен "Қазақстан Республикасында жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңына бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Атап айтқанда, "әкім" үғымы редакциялық түзетілді. Жаңа редакцияда: "Әкім —Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметінің жергілікті атқарушы органды(ол құрылған жағдайда)басқаратын және тиісті аумақта мемлекеттік саясаттың жүргізілуін, Қазақстан Республикасы Орталық атқарушы органдарының барлық аумақтық бөлімшелерінің үйлесімді қызмет істеуін, тиісті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдарға басшылықты қамтамасыз ететін, Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес мемлекеттік басқару өкілетгігі берілген,тиісті аумақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының жай-күйіне жауапты өкілі".
Облыс (республикалық маңызы бар, астана) әкімшіліктің құзіретіне қосымша мыналар жатқызылды: Қазақстан Республикасы сәулет, қала құрылысы және қүрылыс қызметі туралы заңдарының сақталуын мемлекетгік бақылауды, құрылыс жобаларының бекітілген қала қүрылысы қүжаттамасына сәйкес іске асырылуын, қала құрылысы тәртібінің, құрылыс салудың аумақтық ережелерінің сақталуын қадағалауды жүзеге асырады, салынып жатқан (салыну жоспарланып отырған) объектілерге мониторингті және ведомстволық бағыныстағы аумақта салынып жатқан (реконстукцияланған, кеңейтілген,жаңартылып, кұрделі жөндеуден өткізіліп жатқан) объектілердің және кешендердің жүргізілу барысы мен сапасына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады; республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бағыттарды қоспағанда, халықтың санитарлық-эпидемиологнялық салауаттылығын және денсаулық сақтау саласындағы басқа да іс-шараларды қамтамасыз етеді; Қазақстан Республикасы зандарында белгіленген жагдайлар мен тәртіпте лицензиялауды жүзеге асырады; салық төлеушінің тіркеу есебіне алу орны бойынша салық органының облыстық (республикалық маңызы бар қала, астана) бюджетке толық көлемінде келіп түсетін салықтарды төлеу жөніндегі салық міндеттемелерін орындау мерзімдерін өзгерту туралы шешімдерін келіседі; Қазақстан Республикасы табиғи монополиялар туралы зандарында белгіленген шектерде табиғи монополия субъектілері қызметін бақылайды және реттейді; Қазақстан Республикасы монополияға қарсы заңдарында белгіленген шектерде тауар рыногындағы рынок субъектілерінің басым (монополиялық) жағдайына бақылау жасауды жүзеге асырады.
Облыс (республикалық маңызы бар, астана) әкімиятының бірқатар өкілеттіктері жаңа редакцияда мазмүндалды.
Өзгертулер мен толықтырулар облыс (республикалық маңызы бар, астана) әкімінің, аудан (облыстық маңызы бар қаланың)әкімшілігі,аудан (облыстық маңызы бар) әкімінің,сондай-ақ қаладағы аудаң, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтік әкімдердің өкілеттіктеріне де енгізілді.
республикалық маңызы бар (астана) қаладағы аудан әкімінің қүзіретіне қатысты ереже заңнан алынып тасталынды.Занда түрлі деңгейдегі әкім аппаратының құрылу, тарату және қайта ұйымдастыру тәртібі белгіленді. Облыс (республикалық маңызы бар, астана), аудан (облыстық маңызы бар қаланың) әкімінің аппараты облыс (республикалық маңызы бар, астана), аудан (облыстық маңызы бар қаланың) әкімшілігі сәйкес қүрылады, таратылады және қайта ұйымдастырылады. қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округгік әкімдердің аппаратын республикалық маңызы бар қала (астана), аудан (облыстық маңызы бар қаланың) әкімшілік қүрады, таратады және қайта ұйымдастырады.
Қазақстан Республикасы 2004 ж. 5 шілдедегі Заңымен Алматық. атқарушы органның өкілеттігі мынадай өкілеттіктермен толықтырылды: қала аумағында халықтың экологиялық қауіпсіздігін және бұзылған табиғи экологиялық жүйелерді қалпына келтіруді қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасы зандарында белгіленген тәртіппен қалада жалпымемлекеттік және халықаралық іс-шаралар өткізу үшін қажетті жағдайлар жасау; Алматы қаласы арқылы өтетін транзиттік автомобиль көлігінің жүру сызбасын белгілеу.
Қазақстан Республикасы 2004 ж. 20 желтоқсандағы Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы астанасының жергілікті атқарушы органның өкілеттігінен "ҚР заңнамасына сәйкес өзге өкілеттіктерді жүзеге асыру" алынып тасталынды. Бірқатар өкілеттіктер жаңа редакцияда мазмұндалды.
Осы заңда жергілікті Алматық. атқарушы органның өкілеттігінен бюджеттен тыс қор құру және оны басқаруды жүзеге асыру, сон дай-ақ "ҚР заңнамасына сәйкес өзге өкілеттіктерді жүзеге асыру"алынып тасталынды. Алматық. атқарушы органы өз кезегінде мынадай қосымша өкілеттіктер алды:Алматықаласын дамытудың бас жоспарының іске асырылуын және мониторингін қамтамасыз ету;жергілікті мемлекеттік басқарудың типтік қүрылымына сәйкес Алматы қаласының басқару схемасын жергілікті өкілді органдарға бекітуге ұсыну.
Облыс (республикалық маңызы бар, астана) әкімшілігі, аудан(облыстық маңызы бар қаланың) әкімшілігі, сондай-ақ аудан (облыстық маңызы бар)әкімінің, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтік әкімдердің өкілеттіктері жаңа редакцияда мазмұндалды.
2004 ж. 21 желтоқсандағы Заңымен, облыс (республикалық маңызы бар, астана) әкімшілігінің құзіретіне қосымша Қазақстан Республикасы Үкіметі бекітетін жергілікті атқарушы органдардың штаттық санының жалпы лимиті шегінде, аудан (облыстық маңызы бар) бюджетінен қаржыландырылатын атқарушы органдардың штаттық санының лимитін белгілеу және аудан (облыстық маңызы бар) әкімиятына жеткізу.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (2001-2005 жж.):