Зеравшан аршасы

Зеравшан аршасы (Junіperus seravschanіca) – кипарис тұқымдасы арша туысына жататын мәңгі жасыл қылқан жапырақты ағаш. Батыс Тянь-Шаньның мәңгі жасыл,ланшафт ағашы.Қазақстанда Қаратаудың оңтүстігінде, Талас Алатауында ғана кездеседі. Табиғи жағдайда ол таудың тасты, жартасты беткейлерінде әрі төмен белдеулерінде өседі. Биіктігі 5 – 10 м, жуандығы 0,5 м-ге дейін жетеді. Зеравшан аршасы – сыртқы пішіні шарға ұқсас биік әдемі ағаш. Қабығы қызғылт, қоңыр қызыл. Жас және шөптесін бұтақтары жіңішке әрі қысқа болады. Жапырақтары ромб пішінді, бас жағы үшкірлеу келеді. Жақсы жетілген жеміс бүрі шарға ұқсайды, ені 10 – 12 мм. Зеравшан аршасы өте баяу өседі, 1000 жылдай тіршілік етеді. 50 жылдан кейін жеміс бере бастайды. Тұқымынан көбейеді. Жемісі маусым – шілде айларында піседі. Алматы ботаника бағында көп жылдар бойы өсіріліп келеді. Ақсу-Жабағылы қорығында Зеравшан аршасының бірнеше түбі сақталған, ол табиғат ескерткіші ретінде қорғалады. Зеравшан аршасы өте сирек кездеседі, таралу аймағы жылдан-жылға азайып бара жатқандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.^[1]