Мұхаммед Әли Мысырлық
Басқа мағыналар үшін Мұхаммед Әли (айрық) деген бетті қараңыз.
| Мұхаммед Әли Паша | |
|---|---|
|
Wāli of Мысыр, Судан, Палестина, Сирия, Hejaz, Morea, Thasos, Крит  | |
 An 1840 portrait of Muhammad Ali Pasha by Auguste Couder | |
| Билеген | 17 мамыр 1805 – 2 наурыз 1848 |
| албания | Mehmet Ali Pasha |
| араб | محمد علي باشا |
| Түрік | Kavalalı Mehmet Ali Paşa |
| туған | 4 наурыз 1769 |
| Birthplace | Kavala, Македония, Рум елі уәлаяты, Ottoman Empire (present-day Greece) |
| Өмірден озды | 1849 ж. тамыздың 2 (80 жаста) |
| Place of death | Ras el-Tin Palace, Александрия, мысыр |
| Buried | Mosque of Muhammad Ali, Cairo Citadel, Egypt |
| Ізашары | Ahmad Khurshid Pasha |
| Ізбасары | Ibrahim Pasha |
| Wives |
Emina of Nosratli Madouran Ayn al-Hayat Montaz Mahivech Namchaz Ziba Hadidja Chams Safa Shama Nour |
| Әулеті | Міхаммед Әли әулеті |
| Father | Ibrahim Agha |
| Mother | Zeinab |
| Religious beliefs | Ислам[1] (Hanafi) |
Мұхаммед Әли, Мехмет Али (1769, Македония, Кавала қаласы – 2.8.1849, Александрия) – Египет билеушісі (1805 – 1849), 1952 жылға дейін Египетті билеген әулеттің өкілі. Түркияның Францияға қарсы Египеттегі соғысына (1799 – 1801) түрік армиясындағы албан жасағының қолбасшысы ретінде қатысты. 1805 жылы өзін уәли деп жариялап, түріктер мен жергілікті мәмлүктерді жеңіп, іс жүзінде тәуелсіз Египетті құрды. Ол Францияға сүйеніп, елде реформа (жер, әскер, ағарту ісі, сауда, т.б. салаларда) жүргізді. Барлық жерді мемлекет қарамағына алды. Бірақ оны 1829 жылы өз жақындарына бөліп бере бастады. Елді басқару жүйесін қайта құрып (1816 – 1820), шетел (негізінен француз) мамандарын кеңінен пайдаланды. Египет жастарын білім алу үшін шетелдерге жіберді. Еуропалық үлгідегі тұрақты әскер мен теңіз флоты, орта және жоғарғы оқу орындары, өндіріс орындары ашылып, Египет қайтадан дами бастады. Мұхаммед Әли 1820 – 1830 жылы Арабияны, Суданды, Палестинаны, Сирияны, Крит аралын, Кіші Азияның бір бөлігін түріктерден тартып алды. Бұл соғыста оны Ресей, Англия, Франция мемлекеттері қолдады. Бірақ 1821 – 1829 жылы болған грек көтерілісін басуға түрік сұлтанына көмектескені үшін аталған мемлекеттер Мұхаммед Әлидің теңіз флотын талқандап, әскерін Грекиядан шығаруға мәжбүр етті. Кейіннен ол Батыстың көмегі арқасында түрік сұлтанымен соғысты әрі қарай жалғастырды. Жеңіліске ұшырап, 1840 жылы Суданнан басқа жерлердің бәрінен айырылды. Елдің әскери күштері қысқартылды, шетел саудагерлеріне жеңілдіктер беріліп, Батыс елдері Египетке үстемдік жүргізе бастады. Оның ұрпақтары 1952 жылдың 23 шілдесінде болған әскери төңкеріске дейін билік басында отырды.[2]
Сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сыртқы сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Мұхаммед Әли Клэй(қолжетпейтін сілтеме)
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Albert Hourani et al., The Modern Middle East: A Reader, (University of California Press: 2004), p.71
- ↑ Қазақ энциклопедиясы, 6 том.
Толықтыру
[өңдеу | қайнарын өңдеу] | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |