Танасух

Танасух танасухәл -аруақ - біртіндеп ауысу, жанның басқаға көшуі.

Мұсылмандық дін ілімдерінде және демографиялық әдебиеттерде жанның басқаға көшуін қуаттайтын әртүрлі уағыздар. Олар асхаб ат-танасух немесе ат-танасухийа деген атаумен белгілі.

Жанның басқаға ауысуына сену - ежелгі халықтардың көбіне кең тараған ұғымы. Мысалға, үнділіктерді алуға болады. Жанның ауысуы туралы ілім грек-эллинистік философиялық құрылымына, оның ішінде Сократ іліміне және манихейлердің діни-философиялық жүйесіне жалпылама түрде енген. Жанның ауысуы ертеректегі Исламға жат болса да, кейін ол туралы ілім қайсалықтар сияқты «әсіре» шииттерде кең өріс алды. «Әсіре» шииттердің ілімінде жанның басқаға көшуі «қайта жаңғыру» идеясымен астасып жатады, тәңірінің рухы адамның денесіне «кірелі», сол себепті танасухшыларды асхаб ал-хулул немесе әл-хулулийа деп те аталы,

ал Танасух термині - тәңір рухының адамдарға таралуы жарық бөлшектер сияқты ұғымға ие болды. Жанның басқаға ауысуы идеясын исмаилшылар, нусайриттер, друздер, мутазила-хабиттер, т. б. уағыздады. Жанның басқаға көшуі осы дүниеде жүреді деген ұғым бұлардың арасында кең тарады. Адам үстіндегі тозған киімін жаңаға ауыстырғаны сияқты жан да өзі тұрған денеден бөлініп, басқаға көшелі. Жан рақаттанатын, болмаса күйінетін жаңа дененің жағдайы жанның бұрынғы қандай күйде болғанына байланысты. Бұл ұғымға қарағанда, бұрынғы денеде күнәға батқан жан күнәсіз балалардың денесіне ауысса, олар азап шегеді (мысалы,аурудан).

Танасухшылардың арасында жанның басқаға ауысуы туралы төрт сатылы ілім тараған, жанның біртіндеп ауы-суы, осы мерзім ішінде өлген денелердің жаны бірінен біріне ауысып, әбден күнәлан тазарғанша сынақтан өте береді. Осыған байланысты танасухшылар дүниеде қайта тірілуді жоққа шығарды, ал жұмақ пен тозақты денедегі жанның азап пен рақатты көрінісі ретінде тұспалды түрде талдайды.