Фейк ньюс
дереккөзді қарастырыңыз; толығымен оқыңыз; авторды тексеріңіз; сілтемелерді қараңыз; жариялану күнін тексеріңіз; қалжың мәтін емес пе? өз көзқарасыңызды таразылаңыз; сарапшылардан сұраңыз
Фейк ньюс немесе жалған жаңалықтар — дезинформацияның шынайы жаңалық ретінде жариялануы. Олар қаржылық табысты немесе саяси ұпайды жинау мақсатымен оқырманды алдайтындай кейіпте құрастырылады.
Кейде мұндай жаңалықтар түріне тақырыбында бір нәрсе (көбінесе сенсациялық тұрғыдан) жазылып, негізгі мәтінінде оны растамайтын басқа нәрсе жазылған ақпаратты жатқызады.
Сатиралық жаңалықтар бұған ұқсас болғанымен, мақсаты басқа болып келеді: оқырманды алдарқату немесе белгілі бір мәселеге назар аударту.
Мысалдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1835 жылдың 25 тамызында Нью-Йорктегі The Sun газеті Айда жаңа өмірдің табылғаны туралы хабарлады. Кейіннен шыққан қосымша мақалаларда жазылғандай, айлық ағзалар басқа өркениетті қалыптастырған да болып шықты. Газет бұл жаңа құбылысты сол заманның атақты астрономы Уильям Гершель ашып зерттеген, деп жазды. Бұл тақырыпта жарияланған алты мақала газеттің таралымының күрт өсуіне әсер етті. Бірнеше аптадан кейін газет осы жаңалықтың жалған болғанын мойындап жазса да, басылымға тиген кері әсері азғантай ғана болды.[1]
1917 жылдың көктемінде бірнеше ағылшын тілді газет немістер соғыс құрбандарынан глицерин алып шығару үшін арнайы фабрикаларды ашты, деген хабарды таратты. Хабардың жалған болғаны соғыстан кейін ғана белгілі болды. Ал Екінші дүниежүзілік соғыста нацистердің бас насихатшысы Геббельс осы оқиғаны мысал ретінде келтіріп жүріп, сол кездері шын мәнінде жүргізілген холокостты жасыру үшін пайдаланған.[2]
Интернеттің, әлеуметтік желілердің пайда болуымен жалған жаңалықтардың таралуы жаңа деңгейге көтерілді. Мысалы, электронды поштаға келетін кейбір сенсациялық тұрғыдағы сілтемелер тек қана компьютерлік вирус тарату үшін жазылады.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ The Great Moon Hoax, history.com (August 25, 1835).
- ↑ История одной старой фейковой новости: немецкая фабрика трупов, 17 ақпан 2017