Қалмаққырылған (өзен)
Басқа мағыналар үшін Қалмақ қырылған деген бетті қараңыз.| Қалмаққырылған | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 325 км |
| Су алабының ауданы |
10,1 мың км² |
| Су алабы | Шалқартеңіз алабы |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Қарамола тауы |
| • Координаттары | 47°54′31″ с. е. 66°44′02″ ш. б. / 47.90861° с. е. 66.73389° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Шұбартеңіз сайы |
| • Координаттары | 47°25′12″ с. е. 64°54′59″ ш. б. / 47.42000° с. е. 64.91639° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 47°25′12″ с. е. 64°54′59″ ш. б. / 47.42000° с. е. 64.91639° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Ұлытау облысы Ұлытау ауданы |
Қалмаққырылған, Белеуітті, Білеу – Шалқартеңіз алабындағы өзен.
Географиялық орны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ұлытау облысы Ұлытау ауданы жерімен ағып өтеді. Ұзындығы 325 км, су жиналатын алабы 10,1 мың км².
Бастауы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ұлытау тауының оңтүстік-шығыс бөлігіндегі Қарамола тауының оңтүстігінен басталып, Ботамола бейітінің оңтүстік-шығысында 5,2 км жерде, Нарөлген ауылынан 5 км, Шұбартеңіз сайы (бұрынғы көлге) 28 км жетпей тартылып қалады.
Гидрологиясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жылдық орташа су ағымы 1,05 м³/с. Аңғары кең (0,5 – 4 км), бүйірлік жырауылысайлармен тілімденген, жоғарғы ағысында жағалау беткейлері тік, биіктігі 10 – 40 м. Төменгі ағысының жағалауы жайпақ. Жер асты және жауын-шашын суларымен толығады. Су ағыны көктемде болып, жазда қарасуларға бөлініп қалады. Қалмаққырылғанға ұзындығы 10-нан 48 км-ге жететін көптеген салалар құяды. Оң салалары: Шауыпкелсай, Алшынбайсай, Керегетассай, Күнтоғай, Сарыбұлақ, Аманжолсай, Дүйсембай, Шолақсай, Жиде, Бозінген; сол салалары: Қарсақпай, Талсай, Қаратөбесай, Ащылысай, Ақкиіксай, Тұрған, т.б. Алабы – мал жайылымы, жайылмасы шабындық ретінде пайдаланылады. 1723 жылы осы өзеннің бойында қазақ сарбаздары қалмақтарды ойсырата жеңгеннен кейін бұрынғы Белеуітті өзен сол жеңістің құрметіне Қалмаққырылған болып аталған.[1][2]