Кіші Басқан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 31-жол: | 31-жол: | ||
'''Кіші Басқан''', ''Үлкен Теректі'' – [[Лепсі (өзен)|Лепсі]] алабындағы [[өзен]]. |
'''Кіші Басқан''', ''Үлкен Теректі'' – [[Лепсі (өзен)|Лепсі]] алабындағы [[өзен]]. |
||
Кіші Басқан шатқалы [[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауының]] [[Жетісу|(Жетісу)]] орталық беткейінің солтүстік жотасында орналасқан. Оңтүстіктен солтүстікке бағытталған шатқал жотаның ең биік бөлігінде . |
|||
== Өзендер мен шатқалдар == |
|||
Үлкен Басқан өзенімен қосылған кезде Екіаша ([[Покатиловка]]) ауылының ауданында өзен Басқан өзенін құрайды, одан әрі [[Лепсі (өзен)|Лепсі]] өзеніне құйылады. Кіші Басқан өзенінің 6 саласы бар. Ол Қараңгүрт және [[Тереңсай (ауыл)|Тереңсей]] бастаулары қосылғаннан кейін пайда болады. Үлкен Басқанның шатқалында тік беткейлер және шырша орманының шағын аралдары бар. |
|||
Шатқалда-Шумский шыңының (4442 метр.), тау жыныстарының тас сынықтарынан күшті ежелгі жер сілкінісінен пайда болған тас үйінділер. Шатқалдағы орман алқабы 1400-ден 2400 метрге дейін өседі. |
|||
== Мұздықтар мен шыңдар == |
|||
Шатқал Жамбыл мұздағынан басталады. [[Жоңғар Алатауы|Жоңғар Алатауының]] ең биік үш шыңы Жамбыл мұздағының шығыс бөлігінде орналасқан: [[Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский|Семенов шыңы-Тянь-Шаньский]] шыңы – 4622 метр, Шумский шыңы – 4442 метр және [[Абай шыңы]] – 4460. Мұздықтың батыс бөлігінде [[Жамбыл шыңы]]-4249 метр. Жамбыл мұздағының ұзындығы 4,5 км. мұздықтар 3100-3300 м биіктікке дейін барады. |
|||
== Семенов-Тянь-Шань Шыңы == |
|||
Ескі атауы-Басқан шыңы. Шыңының биіктігі теңіз деңгейінен 4622 метр. Шың Қазақстан Республикасы мен ҚХР Мемлекеттік шекарасында орналасқан. Батыста шыңнан Аманбөктер асуы – теңіз деңгейінен 3933 метр, ол Қазақстаннан Қытайдағы Боро-Тала өзені дәліз болып табылады. |
|||
Жоғарығаға алғашқы жорық 1939 жылы в. М. Зиминнің басшылығымен ұйымдастырылды. Шыңды бағындыру мен зерттеудің ресми күні 1959 жылдан 1962 жылға дейінгі күндер болып табылады. Осы кезеңде Б. А. Студениннің, И. И. Ларионовтың және С. С. Абдамбаевтың жетекшілігімен қазақстандық альпинистер 3 экспедиция өткізді. |
|||
== Мұздық Шумск == |
|||
Кіші Басқан өзенінің ең үлкен ағыны-Арчевая өзені. Өзен өз бастауын Шумский мұздығының астында теңіз деңгейінен 4442 метр биіктікте алады. Жергілікті "сәукеле" мұздығы - қазақ келінінің бас киімінің атауы деп аталады. Кеңес ғалымы, гляциология кеңестік мектебінің негізін қалаушылардың бірі, Арктика мен Антарктика зерттеушісі, Петр Александрович Шумскийдің құрметіне мұздаққа ғалымның есімі берілді. Мұнда қысы жазы қар. Жазда қарлы шыңның көрінісінен ләззат алуға болады. |
|||
== Географиялық орны == |
== Географиялық орны == |
||
| 43-жол: | 55-жол: | ||
== Дереккөздер == |
== Дереккөздер == |
||
{{дереккөздер}} |
{{дереккөздер}} |
||
== Көздері == |
|||
* [http://kz.zhetysu.travel Алматы облысы туризмінің ресми сайты] |
|||
* [https://www.sarkan-zhongaralatau-kz.online Жоңғар Алатау ұлттық паркінің ресми сайты] |
|||
* [https://qazaqstan3d.kz/kz/place/view?id=27 Жоңғар Алатау] |
|||
[[Санат:Алматы облысы өзендері]] |
[[Санат:Алматы облысы өзендері]] |
||
23:03, 2020 ж. мамырдың 8 кезіндегі нұсқа
| Кіші Басқан өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 38 км |
| Су алабының ауданы |
379 км² |
| Су алабы | Лепсі алабы |
| Өзендердің су алабы |
Іле |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Жетісу Алатауы |
| • Координаттары | 45°04′02″ с. е. 80°11′55″ ш. б. / 45.06722° с. е. 80.19861° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Үлкен Басқан |
| • Координаттары | 45°22′36″ с. е. 80°08′23″ ш. б. / 45.37667° с. е. 80.13972° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°22′36″ с. е. 80°08′23″ ш. б. / 45.37667° с. е. 80.13972° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Алматы облысы Сарқан ауданы |
Кіші Басқан, Үлкен Теректі – Лепсі алабындағы өзен.
Кіші Басқан шатқалы Жоңғар Алатауының (Жетісу) орталық беткейінің солтүстік жотасында орналасқан. Оңтүстіктен солтүстікке бағытталған шатқал жотаның ең биік бөлігінде .
Өзендер мен шатқалдар
Үлкен Басқан өзенімен қосылған кезде Екіаша (Покатиловка) ауылының ауданында өзен Басқан өзенін құрайды, одан әрі Лепсі өзеніне құйылады. Кіші Басқан өзенінің 6 саласы бар. Ол Қараңгүрт және Тереңсей бастаулары қосылғаннан кейін пайда болады. Үлкен Басқанның шатқалында тік беткейлер және шырша орманының шағын аралдары бар. Шатқалда-Шумский шыңының (4442 метр.), тау жыныстарының тас сынықтарынан күшті ежелгі жер сілкінісінен пайда болған тас үйінділер. Шатқалдағы орман алқабы 1400-ден 2400 метрге дейін өседі.
Мұздықтар мен шыңдар
Шатқал Жамбыл мұздағынан басталады. Жоңғар Алатауының ең биік үш шыңы Жамбыл мұздағының шығыс бөлігінде орналасқан: Семенов шыңы-Тянь-Шаньский шыңы – 4622 метр, Шумский шыңы – 4442 метр және Абай шыңы – 4460. Мұздықтың батыс бөлігінде Жамбыл шыңы-4249 метр. Жамбыл мұздағының ұзындығы 4,5 км. мұздықтар 3100-3300 м биіктікке дейін барады.
Семенов-Тянь-Шань Шыңы
Ескі атауы-Басқан шыңы. Шыңының биіктігі теңіз деңгейінен 4622 метр. Шың Қазақстан Республикасы мен ҚХР Мемлекеттік шекарасында орналасқан. Батыста шыңнан Аманбөктер асуы – теңіз деңгейінен 3933 метр, ол Қазақстаннан Қытайдағы Боро-Тала өзені дәліз болып табылады. Жоғарығаға алғашқы жорық 1939 жылы в. М. Зиминнің басшылығымен ұйымдастырылды. Шыңды бағындыру мен зерттеудің ресми күні 1959 жылдан 1962 жылға дейінгі күндер болып табылады. Осы кезеңде Б. А. Студениннің, И. И. Ларионовтың және С. С. Абдамбаевтың жетекшілігімен қазақстандық альпинистер 3 экспедиция өткізді.
Мұздық Шумск
Кіші Басқан өзенінің ең үлкен ағыны-Арчевая өзені. Өзен өз бастауын Шумский мұздығының астында теңіз деңгейінен 4442 метр биіктікте алады. Жергілікті "сәукеле" мұздығы - қазақ келінінің бас киімінің атауы деп аталады. Кеңес ғалымы, гляциология кеңестік мектебінің негізін қалаушылардың бірі, Арктика мен Антарктика зерттеушісі, Петр Александрович Шумскийдің құрметіне мұздаққа ғалымның есімі берілді. Мұнда қысы жазы қар. Жазда қарлы шыңның көрінісінен ләззат алуға болады.
Географиялық орны
Алматы облысы Сарқан ауданы жерімен ағады.
Бастауы
Бастауын Жетісу Алатауының орта тұсындағы Дальний асуынан алып, Үлкен Басқан өзеніне Екіаша ауылы жанында сол жағалық аңғарынан құяды.
Гидрологиясы
Ұзындығы 38 км, су жиналатын алабы 379 км2. Жоғарғы және орта ағысындағы жағалау бойы тік жартасты келген. Өзен суы көктем айларында тасиды. Төменгі жағалаулық аңғары шабындыққа және мал жайылымына пайдаланылады.[1]