Аварлар (көшпелі халық)
Аварлар (гр. Άβαροι; лат. Avari) — VI ғасырда Орталық Еуропаға қоныс аударып, онда Авар қағандығы мемлекетін құрған (VI—IX ғғ.) ортаазиялық көшпелі халық. Олар шығу тегі белгісіз әртүрлі еуразиялық көшпенділердің одағының бөлігіне кірген Вархониттер[1] (Varchonites) және Псевдоаварлар[2] (Византия деректерінде) деген атаулармен де белгілі[3][4][5]. Аварларды дәстүрлі түрде жужандарға теңестіреді. Зерттеушілердің көпшілігінің пікірінше, жужандардың негізгі тайпалары монғол тілдес болғанымен, олар бірқатар түркі тайпаларын да өзіне бағындырған.
Этникалық тиістілік[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазіргі уақытта тарихнамада аварлардың этногенезі туралы үш негізгі көзқарас бар:
- олар моңғол тілінде сөйлейтін этнос – сәнби немесе жужандар.
- олар түркі тілдес оғыр этносы;
- олар негізінен Арал өңірінде өмір сүріп, уғырлармен біріккен иран тілдес этнос – хиониттер. Б. з. IV ғасырында Аммиан Марцеллин атап өткен;
Сонымен бірге, барлық теориялар әртүрлі этникалық элементтердің ықтимал ықпалын мойындайды және аварлар, қалай болғанда да, біртекті тайпа емес және олар Еуропаға қоныс аударған кезде, түркі тілдес тайпалардың күшті ықпалында болды деп келіседі.
Э.Паркер мен түркітанушы А.Дыбо «юебан» қазіргі дыбыс, ал «авар» көне дыбыс деп есептейді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Avars at the Encyclopedia of Ukraine
- ↑ According to Grousset, Empire of the Steppes, page 171,Theophylact Simocatta called them pseudo-Avars because he thought the true Avars were the Rouran.
- ↑ Avar. Encyclopædia Britannica. — «Avar, one of a people of undetermined origin and language...»
- ↑ Үлгі:Harvnb: «… the Avars certainly contained peoples belonging to several different ethnolinguistic groups, so that attempts to identify them with one or another specific eastern people are misguided.»
- ↑ Үлгі:Harvnb: «The Juan-Juan state was undoubtedly multi-ethnic, but there is no definite evidence as to their language… Some scholars link the Central Asian Juan-Juan with the Avars who came to Europe in the mid-sixth century. According to widespread but unproven and probably unjustified opinion, the Avars spoke a language of the Mongolic group.»