Байқоңыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
[[ |
[[Сурет:Proton Zvezda.jpg | thumb| [[ Байқоңыр ]]]] |
||
[[Сурет:Baikonur Cosmodrome Soyuz launch pad.jpg | thumb| [[ Байқоңыр ]]]] |
|||
'''Байқоңыр''' (1996 жылға дейін [[Ленинск]] қаласы) – [[Қызылорда]] облысының [[Қармақшы]] ауданындағы [[қала]]. [[Төретам]] [[темір жол]] [[станция|станциясынан]] батысқа қарай 2 км жерде, [[Сырдария]] өзенінің оң жағалауында, [[Тұран]] [[ойпат|ойпатының]] қуаң белдемінде орналасқан. Тұрғыны 53 мың адам (1997 жылы). Қаланың іргесі 1955 жылы '''[[Байқоңыр''ғарыш алаңы|Байқоңыр''ғарыш алаңын]] салуға байланысты қаланған. 1960 жылы қаланың тұрғыны 40 мыңға, ал 1975 жылы 74 мыңға жетті. [[Климат|Климаты]] тым [[Континенттік климат|континенттік]]. Қыс|[[Қысы]] суық, жаз|[[жазы]] ыстық әрі қуаң. [[Қаңтар|Қаңтардың]] көпжылдық орташа [[температура|температурасы]] –11ºС, кейбір күндері -35ºС-қа дейін төмендейді; шілдеде 26ºС, кейбір күндері 45ºС-қа дейін көтеріледі. Жауын-шашын|[[Жауын-шашынның]] жылдық орташа мөлшері 100 мм шамасында. Байқоңырдың жер қыртысы [[палеоген]] кезеңінің құмтасты және тақтатасты жыныстарынан түзілген. Оның бетін [[Сырдария]] аңғарының шөгінділері жапқан. [[Шалғынды топырақ|Шалғынды]]-боз және бозғылт құмдақты топырағында [[баялыш]], [[күйреуік]], [[жусан]], сораң шөптесіндер басым. Бірнеше мың [[гектар]] жерді алып жатқан [[қала]] ұзақ жылдар бойына «[[аса құпия]]» нысан болып саналды. Жергілікті тұрғындар да, әскери мамандар да қаланы «10-алаң» деп атап келген. Ал қалаға іргелес жатқан «[[Крайний]]» [[әуежай\әуежайы]] мен көптеген шаруашылық мекемелері және [[Төретам]] [[темір жол]] [[станция|станциясы]] «9-алаңға» кіреді. Қалада [[Мәскеу]] [[авиация]] институтының бөлімшесі, [[электр]] [[техника|техникалық]] колледжі, ірі есептеу орталық әскери [[аурухана]], [[емхана]], [[әуежай]], электр станциясынан, [[сыра]] зауыттары, түрлі мәдениет ошақтары, көптеген [[сауда]], тұрмыс қажетін өтейтін [[Кәсіпорын|кәсіпорындар]] жұмыс істейді. [[Байқоңыр қаласы|Байқоңыр қаласының]] орталық алаңына бас [конструктор|[конструкторлар]] С.П. [[Королев]] пен М.Г. [[Янгельдің]] ескерткіштері, сондай-ақ, тұғырға С.П. Королев құрастырған [[ғарыш]] кеме|[[кемесі]] орнатылған. Қаланың демалыс саябағында [[ракета|ракеталарды]] сынақтан өткізу кезінде қаза болғандардың (200-ден астам) бауырластар зираты, ғарышты зерттеу [тарих|[тарихи]] [[музей|музейі]] бар. [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр қаласы]] мен [[Ғарыш Алаіы|ғарыш алаңы]]на қажетті құрал-жабдық, [[техника]], [[құрылыс материалдары]], т.б. заттар [[Төретам]] [[темір жол]] станциясы арқылы жеткізіледі. Қала инфрақұрылымына енетін көптеген [[Кәсіпорын|кәсіпорындар]] мен [[Мекеме|мекемелер]] [[Байқоңыр]] ғарыш алаңымен бірге 1993 жылы Ресей Федерациясы|[[Ресей Федерациясына]] 20 жылға жалға берілді. <ref> Қазақ энциклопедиясы, 2 том; </ref> |
|||
'''Байқоңыр''' - ғарыш алаңы. [[Қызылорда]] обысы [[Қармақшы аудан]]ының аумағында орналасқан. іргесі 1955 жылы қаланған. Ғарыш алаңын салу үшін Байқоңырды тандап алу кезінде бүл жердің елді мекендерден қашық болуы, [[эква¬тор]] жазықтығына жақындығы, [[ракета]] үшырудың қауіпсіздігі, қайтып оралатын ғарыштық объектілер үшін қолайлы қону аймақтарының болуы және т.б. [[фактор]]лар ескерілді. Байқоңырдың үшу трассасы [[Арал]] теңізінен [[Камчатка]] түбегіне дейін созылып жатыр. 1957 ж. 4 қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан түңғыш ғарыш [[ракета]]сы сәтті үшырылды. Ол дүниежүзіндегі ең бірінші Жердің жасанды серігін [[орбита]]ға шығарды. Байқоңырдан 1961 ж. 12 сәуірде адамзат [[тарих]]ында түңғыш рет [[Ю.А.Гага¬рин]] "[[Восток]]" ғарыш кемесімен ғарышқа үшты. 1991 ж. 2 қазанда түңғыш қазақ ғарышкері [[Т.Әубәкіров]] "Союз Т-13" ғарыш кемесімен Байқоңырдан ғарыш¬қа аттанды. [[Ресей]]мен бірлескен бағдарлама бойынша қазақ ғарышкері [[Т.А.Мүсабаев]] ғарышта 2 рет (1994-1998) бол¬ды. Байқоңыр ғарыш алаңы 1991 ж. [[Қазақстан]] иелігіне өтіп, 1993 ж. [[Ресей Федерациясы]]на 20 жылға жалға берілді. Байқоңыр кешенін пайдаланудың [[экология]]лық зардаптары да сыр бере бас¬тады. Оны пайдаланудан [[Қазақстан Республикасы]] аумағына жылына 30-35 мың тонна улы заттар таралады. [[Ракета]]лардан түскен қалдықтар [[Қарағанды]], [[Пав¬лодар]], [[Шығыс Қазақстан]] облыстарына [[экология]]лық зиян келтіруде. |
|||
<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. |
|||
| ⚫ | |||
ISBN 9965-32-491-3 </ref> |
|||
| ⚫ | |||
<references/> |
<references/> |
||
[[Санат: Саясат]] |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[ru:Байконур]] |
|||
[[ar:بيكونور]] |
[[ar:بيكونور]] |
||
[[ca:Baikonur]] |
[[ca:Baikonur]] |
||
16:22, 2011 ж. шілденің 3 кезіндегі нұсқа
Байқоңыр - ғарыш алаңы. Қызылорда обысы Қармақшы ауданының аумағында орналасқан. іргесі 1955 жылы қаланған. Ғарыш алаңын салу үшін Байқоңырды тандап алу кезінде бүл жердің елді мекендерден қашық болуы, эква¬тор жазықтығына жақындығы, ракета үшырудың қауіпсіздігі, қайтып оралатын ғарыштық объектілер үшін қолайлы қону аймақтарының болуы және т.б. факторлар ескерілді. Байқоңырдың үшу трассасы Арал теңізінен Камчатка түбегіне дейін созылып жатыр. 1957 ж. 4 қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан түңғыш ғарыш ракетасы сәтті үшырылды. Ол дүниежүзіндегі ең бірінші Жердің жасанды серігін орбитаға шығарды. Байқоңырдан 1961 ж. 12 сәуірде адамзат тарихында түңғыш рет Ю.А.Гага¬рин "Восток" ғарыш кемесімен ғарышқа үшты. 1991 ж. 2 қазанда түңғыш қазақ ғарышкері Т.Әубәкіров "Союз Т-13" ғарыш кемесімен Байқоңырдан ғарыш¬қа аттанды. Ресеймен бірлескен бағдарлама бойынша қазақ ғарышкері Т.А.Мүсабаев ғарышта 2 рет (1994-1998) бол¬ды. Байқоңыр ғарыш алаңы 1991 ж. Қазақстан иелігіне өтіп, 1993 ж. Ресей Федерациясына 20 жылға жалға берілді. Байқоңыр кешенін пайдаланудың экологиялық зардаптары да сыр бере бас¬тады. Оны пайдаланудан Қазақстан Республикасы аумағына жылына 30-35 мың тонна улы заттар таралады. Ракеталардан түскен қалдықтар Қарағанды, Пав¬лодар, Шығыс Қазақстан облыстарына экологиялық зиян келтіруде. [1]
Пайдаланған әдебиет
- ↑ Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |