Ағылшын әліпбиі
Ағылшын тілі әліпбиі латын әліпбиіне негізделген және 26 әріптен тұрады.
6 әрпі дауысты дыбысты білдіреді (монофтонгтар және дифтонгтар, дербес немесе құрамында диграфтармен): "A", "E", "I", "O", "U", "Y".
21 әрпі дауыссыз дыбыстарды білдіреді: "B", "C", "D", "F", "G", "H", "J", "K", "L", "M", "N", "P", "Q", "R", "S", "T", "V", "W", "X", "Y", "Z".
"Y" әрпі дауыссыз дыбысты білдіреді, сондай-ақ дауысты дыбыс ретінде қолданылады.
"W" әрпі дербес дауыссыз дыбысты білдіреді, бірақ ол диграфтардың құрамында дауысты дыбысты береді.Үлгі:Нет АИ Британдық айтылуда (ағылш. received pronunciation) "R" әрпінеде осы заңдылық қолданылады .
Қазіргі ағылшын әліпбиі әріптері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| № | Әріп | Аталуы | Әріптердің атауларының айтылуы (ХФӘ) | Әріптердің атауларының қазақша жазбасы | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | A a | a | [eɪ] | эй | |
| 2 | B b | bee | [biː] | би | |
| 3 | C c | cee | [siː] | си | |
| 4 | D d | dee | [diː] | ди | |
| 5 | E e | e | [iː] | и | |
| 6 | F f | ef | [ef] | эф | |
| 7 | G g | gee | [dʒiː] | джи | |
| 8 | H h | aitch | [eɪtʃ] | эйч | |
| 9 | I i | i | [aɪ] | ай | |
| 10 | J j | jay | [dʒeɪ] | джей | |
| 11 | K k | kay | [keɪ] | кей | |
| 12 | L l | el | [el] | эл | |
| 13 | M m | em | [em] | эм | |
| 14 | N n | en | [ɛn] | эн | |
| 15 | O o | o | [əʊ] | оу | |
| 16 | P p | pee | [piː] | пи | |
| 17 | Q q | cue | [kjuː] | кью | |
| 18 | R r | ar | [ɑː, ar] | а, ар | Солтүстік Америка айтылуында |
| 19 | S s | ess | [es] | эс | |
| 20 | T t | tee | [tiː] | ти | |
| 21 | U u | u | [juː] | ю | |
| 22 | V v | vee | [viː] | ви | |
| 23 | W w | double-u | ['dʌbljuː] | дабл-ю | |
| 24 | X x | ex | [eks] | экс | |
| 25 | Y y | wy | [waɪ] | уай | |
| 26 | Z z | zed, zee | [zɛd, ziː] | зед, зи | zee—америкалық нұсқада |
Диграфтар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ағылшын тілінде төмендегі диграфтар қолданылады:
- sh = [ʃ], "shine" [ʃaɪn];
- zh = [ʒ], "Zhukov" [ˈʒukov] (тек практикалық транскрипцияларда);
- ch = [tʃ], "China" [ˈtʃaɪnə]; = [k] грек тілінен шыққан сөздерде, "echo" [ˈekəʊ], сондай-ақ басқа тілдерден алынған кірме сөздерде: иврита, "Michael" [ˈmaɪkəl]; неміс, "Mach" [mak]; және т. б.;
- kh = [x], "Kharkov" [ˈxarkov] (тек практикалық транскрипцияларда);
- th = [ð] не [θ], "the" [ðiː, ðə], "think" [θɪŋk].
Диакритикалық таңбалар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Диакритикалық таңбалар негізінен кірме сөздерге қолданылады. Осындай сөздер ағылшын тіліне сіңіп кете салысымен, олар диакритикалық таңбаларды жоғалтады. Мысалы, француз сөзінен алынған hôtel кірме сөзі, кейіннен диакритикалық таңбалардан мүлдем арылды. Бейресми ағылшын тілінде диакритика пернетақтада таңбалардың болмауы әсерінен көп қолданылмайды, ал кәсіби копирайтерлер және әріп терушілер оны қолдануды жөн көреді.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ағылшын тілінде жазбалар шамамен б.з V ғасырынан бастап пайда болған, Үлгі:Нет АИжазу үшін англо-саксондық руналар қолданылған. Рундардың латын әрпіне ауыстырылуы VII ғасырдан христиандық миссионерлердің келуімен басталды
Әріптерінің жиілігі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ағылшын тілінде ең жиі кездесетін әріп "E", ең сирек кездесетін — "Z".
Төменде кездесетін әріптер жиілігі берілген.
| Әрпі | E | T | A | O | I | N | S | H | R | D | L | C | U | M | W | F | G | Y | P | B | V | K | X | J | Q | Z |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Жиілігі, % | 12,7 | 9,06 | 8,17 | 7,51 | 6,97 | 6,75 | 6,33 | 6,09 | 5,99 | 4,25 | 4,03 | 2,78 | 2,76 | 2,41 | 2,36 | 2,23 | 2,02 | 1,97 | 1,93 | 1,49 | 0,98 | 0,77 | 0,15 | 0,15 | 0,1 | 0,05 |