Би (өнер)
Би — музыкалық ырғаққа сай дене қимылымен көрсетілетін өнер түрі.
Адамдардың күнделікті еңбек процесіндегі іс-әрекеттері, қоршаған дүниеден алған сезім-әсерлері, би қимыл-қозғалыстары мен би шараларына негіз болған. Табиғат құбылыстарын, аңшылық және соғыс көріністерін белгілі жүйеге түскен ырғақты қимыл — бимен бейнелеу көне дәуірде өмір талабынан туды. Келе-келе би қимылдарының мәнерлеу мүмкіндігі мен тәжірибенің молаюына орай жеке би өнері қалыптасты. Көне мәдениеттер ордасы болған Шығыс елдерінде (Грекия, Рим, Мысыр, Қытай, Үндістан) билеу мәдениеті шеберліктің биігіне жетті. Би музыкамен тығыз байланысты. Көптеген халықтың билері ұрмалы музыкалық аспаптардың ырғақты үнімен орындалады.
Би хореографиясы жинақы образдар арқылы болмысты бейнелеп, адамның ішкі жан дүниесін көрсетеді. Экономикалық, әлеуметтік, тарихи географиялық, т.б. факторлардың әсерімен де әр халықтың өзіне ғана тән би дәстүрлері, өзіндік хореография тілі, пластикалық бейнелілігі, қимыл-әрекетті музыкамен байланыстыру тәсілдері пайда болды. Солардың негізінде бал билері мен кәсіби сахна биі қалыптаса бастады. Кәсіби өнерде би жоғары деңгейге көтеріліп, ғылыми жүйеленді. Мысалы, Еуропа классикалық биі, Азия мен Африка халықтарының билері сияқты түрлері қалыптасты. Шығыс елдерінің билері бет-пішіннің нәзік құбылуы және қол қимылы секілді дәстүрлі ишараларымен ерекшеленеді.
Би — қазақтың халық фольклорының көне түрлерінің бірі. Ол туралы Қазақстан жерінде сақталған тастағы суреттер, тарихи деректер, орыс саяхатшылары, тарихшылары, ғалымдарының этнографиялық жазбалары сыр шертеді.
- 1934 ж. Қазақ музыкалық театры (қазіргі Опера және балет театры) құрылғаннан кейін сахналық билерді шығару қызу қолға алынды. Музыкалық, опералық спектакльдердегі алғашқы сахналық билерде ұлттық ойындар, салт-дәстүр элементтері Орта Азия және Қазақстан халықтары билері мен классикалық бидің стильдік қимыл-әдістері қолданылды.
- Бұл билер 1936 ж. Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігінде қойылған спектакльдерде,
- 1930 — 40 ж. Алматыда болған халық шығармашылығының Бүкілқазақстандық слеттерінде көрсетіліп, үлкен табысқа ие болды.
- 20 ғасырдың 50-жылдарынан бастап ұлттық балетмейстерлер қазақтың фольклорлық билерін, оның нағыз ұлттық қимыл-ерекшеліктерін зерттей бастады. Өңделген фольклорлық билер алғашқы сахналық билермен біріге, қазіргі заманғы қазақ билерінің негізін құрды. Оларды Классикалық би ансамблі, Ән-би ансамблі, “Гүлдер” эстрадалық жастар ансамблі, “Сазген” фольклорлық этнографиялық ансамблі, “Алтынай” мемлекеттік халық биі ансамблі, т.б. орындады. Сондай-ақ, би өнері көркемөнерпаздар ұжымдарының репертуарынан да кеңінен орын алды.
- 20 ғасырдың 60-жылдарынан жазып алына бастаған халықтық-фольклорлық билер мен оның шығу тегі ғыл. тұрғыда зерттелді. Солардың негізінде ұлттық хореографтар жаңа шығармалар тудырып, би өнерінің жан-жақты дамуына үлес қосты. Кәсіби бишілерді Алматы жоғары би өнері мектебі даярлайды.
Би түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- романтикалық
- классикалық
- қазіргі заманғы
Бальные танцы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Бальный танец
- Еуропалық бағыт
- баяу вальс
- танго
- вендік вальс
- фокстрот
- квикстеп (жылдам фокстрот)
- Латиноамеракандық бағыт
- Еуропалық бағыт
Хастл
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ежелгі би түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Латын Америка би түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Аргентингалық танго, Еуропа тангосынан өзгеше Танго.
- Латын биі
Қазақ ұлттық би түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Свинг
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Свинг
- буги-вуги
- Линди Хоп
- Бальбоа
- Чарльстон
- Джайв
- Рок-н-Ролл
- Свинг Восточного Побережья (East Coast Swing)
- Свинг Западного Побережья (West Coast Swing)
- Современный Джайв (Modern Jive)
Ритуальдық би
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазіргі заман билері (XX ғасыр басы-ортасы)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- еркін би
- модерн биі
- контемпорари (contemporary)
- буто
Қазіргі заман билері (XX соңы— XXI ғасыр басы)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Би жайлы кинолар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Танец-вспышка (Flash-dance, 1983 ж.)
- Только в танцзале (Strictly in the ballroom, 1992 ж.)
- Грязные танцы (Dirty dancing, 1987 ж.)
- Грязные танцы 2 или Гаванские ночи (2004 ж.)
- Грязные танцы (сериал)
- Давайте потанцуем (Shall We Dance, 2005 ж.)
- Танцуй со мной (Dance with me, 1998 ж.)
- Лапочка (Honey, 2003 ж.)
- Стриптиз (Strip-tease, 1996 ж.)
- Шоу герлз (Show girls, 1995 ж.)
- Последний танец (One Last Dance, 2003 ж.)
- Танцевальная машина (Dancing Machine, 1990 ж.)
- Добейся успеха (Bring It On, 2000 ж.)
- Кордебалет (A Chorus Line, 1985 ж.)
- Бал (Le Bal, 1983 ж.)
- Уроки танго (The Tango Lesson, 1997 ж.)
- Макарена (Macarena, 1998 ж.)
- Танго-бар (Tango Bar, 1988 ж.)
- Шаг вперед (Step Up)
- Шаг вперед 2 (Step Up 2. The Streets)
- Шаг вперёд 3D (Step up 3D, 2010)
- Плакса
- Лихорадка субботнего вечера (Saturdaynight Feaver, 1977 ж.)
- Дансер (The Dancer)
- Билли Эллиот (Billy Elliot, 2000 ж.)
- Дворовые Танцы (Stomp the Yard)
- Как она двигается(How She Mooved)
- Сделай шаг(Make It Happen 2009 ж.)
- Держи ритм (Take the Lead 2006 ж.)
- Австралийское танго (1992 ж.)
- Зимний вечер в Гаграх
- Еще одна история о Золушке
- Пусть все получится
- В ритме танго
- Фламенко (Flamenco, 1995 ж.)
- Авансцена - 1,2 (Centerstage)
- Время танцевать
- За мной последний танец (Save the last dance, 2001)
- Королева сальсы (Die Salsa Prinzessin, 2001)
- Уличные танцы (Street Dance, 2010)
- Мулен Руж (Moulin Rouge, 2001)
- Бурлеск (Burlesque, 2010) черный лебедь
- За мной последний танец [1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том