Бірлік-I

Археологиялық зерттеулер

Бірлік-I – көне зират. Солтүстік Қазақстан облысы, Сергеев ауданындағы осы аттас ауылдың маңында, Есілдің солтүстік жағасында. 1978–80 жылдары Г.Б. Зданович, М. Хабдулина зерттеді. Үлкен алқапта орналасқан ескерткіштер қола, ерте темір дәуірлеріне және орта ғасырларға жатады. Қазба жұмыстары, негізінен, екі топтан тұратын қола дәуірі жөне ерте темір дәуірлерінің ескерткіштеріне жүргізіледі. Бірлік-I тобындағы ерте темір дәуірінің обалары тас пен топырақтан үйілген (б.з.б. VIII–IV ғасырлар). Мұнда мүрдені жер бетіне қою, сонымен қатар тереңге ақымдап қойып (катакомбалы камера), ағаш табытқа салып, үстіне оба үйіп жерлеу тәсілдері қолданылған. I-обадағы қайың бөренелерді қиюластырып, қабырғасын төрт қабат етіп жасаған тікбұрышты табыттың аумағы 3x4 м, төбесі екі қабат бөренемен жабылған, батыс қапталынан ұзындығы 2 м дәліз шығарылған. Бірлік-II тобындағы қола дәуірінің обаларынан ежелгі арбалы жауынгерлерді жерлеу дәстүрі анықталды. I-, II-, III-обалардың орта тұсында төртбұрышты үлкен шұңқыр қабірлер бар. Қабірдің екі қапталына 2 аттың толық қаңқасы, бірнеше аттың бас сүйектері, басқа да түліктердің әр түрлі сүйектері табылды. Қабірдің едені мен қабырғаларында қалыңдығы 30 см балшық қабаты бар. Ғалымдардың пікірі бойынша, бұл балшықтан құйылған кірпіштердің қалыңдығы болуы мүмкін. Мүрделер батысқа қаратыла, сәл бүгілген күйде сол бүйіріне жатқызылған. Алынған заттай деректердің ең құндысы – жауынгерлік арбалардың бөлшектері. Қазақстанның солтүстік өңірінде арбалы жауынгерлер көне дәуірде өмір сүрген. Қола дәуірінің екінші жартысына карай олардың орнына салт атты жауынгерлер дәстүрі орнықты. Қола дәуірінің алғашқы Ертеалакөл (Петров) кезеңіне жататын мұндай жерлеу ғұрпы б.з.б. XVII–XVI ғасырларда болған.