Вагиф Сұлтанлы

Вагиф Сұлтанлы
	Вагиф Сұлтанлы
	әз. Vagif Sultanlı
Туған күні	26 наурыз 1958 (65 жас)
Туған жері	Курдамир ауданы, Әзірбайжан
Азаматтығы	Әзірбайжан
Жұмыс орны	Әдебиеттану

Вагиф Сұлтанлы (әз. Vagif Sultanlı; 1958 ж. 26 наурыз, Әзірбайжан, Курдамир ауданы, Шахсеван ауылында туған) — Әзірбайжан жазушысы, әдебиеттанушы, аудармашы және публицист, филология ғылымдарының докторы, профессор^[1].

Өмір[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Вагиф Сұлтанлы 1958 жылы 26 наурызда Әзірбайжан Республикасы, Курдамир ауданы, Шахсеван ауылында дүниеге келді. Кохнебазар ауылындағы орта мектепті бітірген (1964-1974). Орта мектепте оқып жүріп бір мезгілде Курдамир ауданының музыка мектебінде оқыды (1970-1975).

Біраз уақыт Курдамир ауданының электр торабында жұмысшы болып жұмыс істеді (1974-1976).
Әзірбайжан мемлекеттік университетінің филология факультетін үздік бітірді (1981).

Еңбек жолын жолдама бойынша белгіленген Исмаиллы облысының Галаджиг ауылында әзірбайжан тілі мен әдебиеті мұғалімі болып бастады. Содан кейін білімін ӘМУ-нің Қазіргі Әзірбайжан әдебиеті кафедрасының аспирантурасында жалғастырды.

1984 жылы «Әзірбайжан драматургиясының характер мәселесі (1970-1980 жж.)» тақырыбында кандидаттық диссертация және 1997 жылы «Мамед Эмин Расулзаданың өмірі мен әдеби қызметі» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. 1999 жылдан бастап Баку мемлекеттік университетінің Әзірбайжан әдебиеті тарихы кафедрасының профессоры.

Үнемі қоғамдық жұмыстармен айналысады. 1991 жылы Дүниежүзілік Әзірбайжан зерттеулер қауымдастығын құрды және оның төрағасы болып сайланды. Американдық «Бостандық» және «Еркін Еуропа» радиостанцияларының Әзірбайжан редакциясында әдеби хабарлардың корреспонденті болып жұмыс істеді (1995-1998). Поляктың «Худафарин» (1995), шведтің «Араз» (1996-1997 жж.) және американдық «Әлем Әзірбайжандары» (2000-2012 жж.) басылымдарының бас редактор болған. Ол Түркияда жұмыс жасайтын Кипр-Балкан-Еуразия түркі әдебиеті ұйымының (КИБАТЭК) Кавказ бюросының басшысы.

1999 жылдың маусым айынан қазан айына дейін Эдинбург университетінде ағылшын филологиясы және Батыс мәдениеті мамандығы бойынша ғылыми тәжірибеден өтті. Хасанбек Зардаби аттындағы сыйлықпен (1995), Кипр-Балкан-Еуразия түркі әдебиеті ұйымының Халықаралық түркі тіліне қызмеі сыйлығымен (KIBATEK) (2003), Египет мәдениет министрлігінің Құрмет грамотасымен (2014) және Түркі тілдерін жаңғырту қозғалысы клубының үздік қызметі үшін марапатталған ( 2017). Швецияда (2001 ж.), Голландияда (2002 ж.), Германияда (2004 ж.), Бельгияда (2008 ж.) және Ұлыбританияда (2010 ж.) өткізілген Дүниежүзілік Әзірбайжандар Конгресінің (САМ) Басқарма мүшесі болып сайланды.

Халықаралық эпостарды зерттеу қоғамының мүшесі (ағылш. The International Society for Epic Studies), 2012 жылы құрылған ұйымның штаб-пәтері Пекинде орналасқан 2018 жылы ол АҚШ-та орналасқан Халықаралық жазушылар қауымдастығының мүшесі болып сайланды. Оның еңбектері АҚШ, Англия, Түркия, Дания, Египет, Иран, Ресей, Украина және т.б. елдерде жарық көрді. Ол әлемнің әртүрлі елдерінде өткен халықаралық симпозиумдарға, конференцияларға, форумдар мен семинарларға қатысып, Әзірбайжан әдебиеті мен мәдениетін насихаттады.

Oтбасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Үйленген, екі баласы бар.

Әдеби шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ол өзінің әдеби шығармашылығын ерте жастан бастаған, бірақ «Жусанның иісі» атты алғашқы әңгімесі 1980 жылы «Әзірбайжан әйелі» журналында жарияланған. Содан бері ол өзінің әңгімелерімен, аудармаларымен және ғылыми-публицистикалық мақалаларымен үнемі баспасөзде шығады. Автордың көрнекті шығармаларының бірі болып саналатын «Сон забвения» (1982) романында зираттың көшіру қоғамдық өмірдегі ауыр хаос пен мазасыздық ретінде сипатталған. Бұл хаос сипатталған бейнелердің ішкі рухани әлемін ашады. Зиратты бұзған бульдозер жүргізушісінің өзін-өзі өлтіруімен аяқталатын әңгімеде автор рухани-адамгершілік құндылықтарға қарсылықты өліммен байланыстыруды мақсат етеді.

Нақты және шартты метафоралық стильдердің үйлесімінде жазылған «Адам теңізі» романы (1992) автор әдеби шығармашылығында ерекше орын алады. Өткен ғасырдың сексенінші жылдарындағы оқиғалар орын алған романда өлім жазасынан құтылған және бөтен қалада жасырын өмір сүрген кейіпкерді бейнелеуде қоғамның руханилығы мен адамгершілігіне бой алдырған иеліктен шығару мәселесі өзінің көркемдік шешімін тапты.

«Шөлдегі шайқас» (2010) романында сипатталған оқиғалар өзіндік баяндау стилімен сипатталады, уақыттың бөлінуіне байланысты болашақты тастап, өткенге баратын кейіпкердің тағдыры аясында пайда болады. Осы жазықтықтағы оқиғалардың дамуы авторға адам мен әлем туралы философиялық пайымдауларын білдіруге мүмкіндік береді. «Шөлдегі шайқас» романы бүкіл әлемде иеліктен шығаруға, ұмытып кетуге, немқұрайдылыққа және пайдасыздыққа қарсы наразылық рухымен ерекшеленеді.

«Ақ жол», «Таңғы тұман», «Жапырақсыз бұтақтардың жасыл әні», «Саяхатшы», «Үңгір», «Полярлық түн», «Отаным», «Арал», «Марево», «Қайту ағыны», «Үнсіз сақина», «Пепельная клетка», «Клетчатая конура», «Көлеңке көлеңкесі», «Балшық сиқыршы» және Вагиф Сұлтанлының басқа да әңгімелері ерекше стиль мен тілдік қасиеттерімен ерекшеленеді. Сондай-ақ, автордың қаламынан шыққан «Кездесу орны», «Наваи-Гумру», «Хумаюн» және т.б. тарихи әңгімелер бар. Ол сонымен қатар лирикалық-романтикалық стильде жазылған көптеген миниатюралардың авторы^[2].

Ғылыми шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Автор көркем шығармашылықпен қатар өнердің теориялық және эстетикалық мәселелерімен айналысады. Оның әдебиеттану мен әдебиеттануға қатысты ізденістері Мамед Эмин Расулзаданың «Әдеби әлем» (1993), «Қиын жол саяхатшысы» (1996), «Азаттық көкжиегі» (1997), «Әзірбайжан эмиграциялық әдебиеті» (1998), «Әдеби-теориялық суреттер» (2000), «Өмірді сақтау жағасы» (2004), «Әдеби сынды оқыту мәселелері» (2007), «Әзірбайжан әдебиеттануы» (2012), «Тәуелсіздікке деген махаббат» (2014), «Әзірбайжан әдебиетіндегі сын» (2019) т.б. Әзірбайжанның эмиграциялық әдебиетіне қатысты зерттеулер автордың әдеби қызметінде ерекше орын алады.

Вагиф Сұлтанли — көптеген публицистикалық жұмыстардың, сын мен әдеби процеске байланысты ғылыми және публицистикалық мақалалардың авторы. Оның халықаралық конференцияларда, симпозиумдарда, форумдар мен семинарларда оқылған баяндамалары оның ғылыми жұмысының маңызды бөлігін құрайды.

Аударма қызметі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Вагиф Сұлтанли аударма қызметімен де айналысады. Ол Рашад Нури Гюнтекиннің «Жапырақтың құлауы» және «Диірмен» романдарын азербайжан тіліне аударып, бастырып шығарды. Сергей Житомирскийдің «Сиракузадан шыққан ғалым» тарихи повесі, сондай-ақ Эрвин Штритматтер, Ярослав Гашек, Вери Мери, Густав Стопка және т.б. әңгімелерін орыс тілінен (бірлесіп) Мамед Эмин Расулзаданың «Пантуризм туралы» туындысын аударған.

Кітаптар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сөңген жұлдыздар (повестер мен әңгімелер) - 1988 жыл
Адам теңізі (роман) - 1992 жыл
Магомед Амин Расулзаданың әдеби әлемі (оқу құралы) - 1993 жыл
Қиын жол саяхатшысы (монография) - 1996 жыл
Бостандық көкжиегі (мақалалар жинағы) -1997 жыл
Әзірбайжан эмиграциясының әдебиеті (оқу құралы) - 1998 жыл^[3]
Құл базары (әңгімелер, миниатюралар, эсселер) - 1999 жыл
Әдеби және теориялық суреттер (теориялық үзінділер) - 2000 жыл
Сон забвения (роман, әңгімелер мен очерктер) – 2002 жыл
Өмірді құтқару жағалауы (диалог-монография) - 2004 жыл
Әдебиеттануды оқыту мәселелері (оқу құралы) - 2007 жыл
Әзірбайжан әдебиеттануы (оқу құралы) - 2009 жыл
«Артықшылықтар алқабы» (роман және әңгімелер) - 2010 жыл
Әзірбайжан әдебиеттануы - жетілдірілген II басылым (оқу құралы) - 2012 жыл
Тәуелсіздікке деген махаббат (монография) - 2014 жыл
Шөлдегі шайқас (роман) - 2015 жыл
Әзірбайжан әдебиеттануы - жетілдірілген III басылым (оқулық) - 2019 жыл^[4]

Қазақ тілінде жарияланған еңбектер

Ak jol. Қазақ тіліне аудармасы: Сарсенбек Бекмұратлы, «Almatı akşamı» газеті (Алматы), 13 kazan 2007, № 124 (3906).
Tanğı Tüman. Қазақ тіліне аудармасы: Бақытқұл Құлжанова, «Jüraqat» журналы (Алматы). 2008, № 6, s. 28-29,
Tuğan jеr. Қазақ тіліне аудармасы: Бақытқұл Құлжанова, «Jüraqat» журнал (Алматы), 2008, № 10, s.26-28,

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Фейяз Саглам. Среди книг, мир Мехаммеда Эмина Ресулзаде, «Kardaş edebiyatlar» (Эрзурум, Түркия), 1995, № 31, с. 42-43.
Grazyna Zajac. Azеrbaijanian Еmigration Litеraturе, «Studia Turcologica Cracoviеnsia» (Krakow, Poland), 2001, vol. 8, p.175-178
Hеndrik Fеnz. Transformation Asеrbaidschan. Nationalismus als Brückе zur Dеmokratiе? Dissеrtation zur Еrlangung dеr Würdе dеs Doktors dеr Phi-losophiе dеr Univеrsitat Hamburg, Bеrlin, 2003, s.227-229
Ихсан Ишык. Вагиф Султанлы. Энциклопедия литературы и культурологов в Турции, десять томов, том 10, Анкара, Еlvan Publishing, 2006, с.4071
Ирфан Юлкю. «Боевая литература», газета «Енычак» (Стамбул), 15 ноября 2007 г
Казим Гюрбюз. Азербайджанский литературный журнал, газета «Yéniçağ» (Түркия), 15 апреля 2008 г
Ахмед Сами. Психология в азербайджанском романе (по роману Вагифа Султанлы «Море человека»), Филологические проблемы (Баку), 2009, № 7, с. 244—255
Паша Алиоглу. «Долина пустоты», Газ. «Каспий», 14 мая 2011 г., № 085 (11522)
Ирада Мусаева. О романе Вагифа Султанлы «Битва в пустыне», «Каспи» (Баку), 29 декабря 2013 г.

[1] Вагиф Султанлы (1958) — литературный критик, переводчик

[2] Вікторія Гранецька. Полярні ночі й ранкові тумани Вагіфа Султанли (Україна) Мұрағатталған 18 ақпанның 2020 жылы.

[3] Modern Azerbaijanian Prose by Vagif Sultanly and Iraj Ismaely

[4] AZERBAYCAN POSTMODERN ROMANINDA FELSEFİ BİR ARAYIŞ: «SAHRA SAVAŞI» ROMANI VE ANA ÇİZGİLERİ

[1]

[2]

[3]

[4]