Гидронефроз
| Гидронефроз | |
 Гидронефроздан зардап шеккен бүйректің урограммасы | |
| АХЖ-10 | |
|---|---|
| АХЖ-9 | |
| DiseasesDB | |
| MeSH | |
Гидронефроз (синонимы бүйрек тамшылары[1]) — бүйрек паренхимасының бірте—бірте атрофиясына әкелетін пиелуретеральды сегментте несептің шығуының бұзылуына байланысты бүйрек жамбасы мен тостағаншаның кеңеюі. Аурудың жағдайлары, жасына байланысты, халықтың 0,6—4,5% -ында кездеседі.[2] Негізгі симптом - бүйрек жамбасының ұлғаюы - несеп шығарылғаннан кейін жиналатын орын. Гидронефроздың нәтижесінде бір немесе екі бүйректе зәрдің жиналуы бүйректің ісінуіне және ұлғаюына әкелуі мүмкін. Гидронефроз, әдетте, дер кезінде диагноз қойылса және емдеуді дереу бастаса, ұзақ мерзімді ақауларды тудырмайды.[3]
Бүйрек пиелектазымен қатар, пренатальды скрининг кезінде ұрықтың ультрадыбыстық зерттеуі кезінде туа біткен гидронефроз жиі анықталады. Жүктілік кезінде жұмсақ гидронефроз әдетте анықталады, мұндай жағдайларда әдетте ұрықтағы зәр шығарудың жоғарылауынан туындайды деп есептеледі. Көп жағдайда нәрестелерде емдеу қажет болмауы мүмкін.[3]
Гидронефроз бүйректен қуыққа зәр ағысының бітелуінен, зәр шығару жолынан несепағарға кері ағуынан, уретраның бітелуінен болуы мүмкін. Созылмалы бүйрек ауруы — емделмеген ауыр жағдайларда гидронефроз бүйректің жұмысын тоқтатуы мүмкін. Емдеу гидронефроздың пайда болу себептеріне байланысты.[3]
Классификацияы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл аурудың дамуының үш кезеңі бар:[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- I кезең — тек бүйрек жамбасы кеңейген, бүйрек қызметі өзгермеген немесе жеңіл дәрежеде бұзылған.
- II кезең — бүйрек мөлшері 15-20% ұлғаяды, жамбас айтарлықтай кеңейеді, оның қабырғасы жұқа болады. Жамбастың эвакуациялық қабілеті айтарлықтай бұзылған. Бүйрек қызметі 20-40%-ға төмендейді.
- III кезең — бүйрек көлемі 1,5-2 есе ұлғаяды. Жамбас және шыныаяқтар өте кеңейген, бүйрек көп камералы қуыс. Жамбастың эвакуациялық қабілетінің күрт бұзылуы бар. Бүйрек қызметі 60-80% төмендейді немесе мүлдем болмайды.
Бүйрек паренхимасының атрофиясының ауырлығына байланысты гидронефроздың 4 дәрежесі бөлінеді:
- 1 дәреже — паренхима сақталған,
- 2 дәреже — паренхиманың шамалы зақымдалуы,
- 3 дәреже — елеулі зақым,
- 4 дәреже — паренхиманың болмауы, бүйрек жұмыс істемейді.
Себептерге байланысты гидронефроз туа біткен немесе жүре пайда болуы мүмкін.
- Туа біткен гидронефростенозда нефронның жасушалық құрылымында ақау болуы мүмкін немесе пиелуретеральды сегменттің стенозы болуы мүмкін, ол стеноздан, несепағардың шырышты қабығының клапанынан, қосалқы тамырдың қысылуынан және т.б.
- Жүре пайда болған гидронефроз уролитиаз, ісік немесе зәр шығару жолдарының зақымдануынан туындауы мүмкін.
Туа біткен және жүре пайда болған гидронефроз асептикалық немесе жұқтырған болуы мүмкін.
Клиникасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Клиникалық түрде гидронефроз іштің ауырсынуымен, екіншілік пиелонефритпен және іш қуысында ісік тәрізді түзіліспен көрінеді, іштің пальпациясында анықталады. Кішкентай балаларда іштің ұлғаюы, диспепсия, құсу, мазасыздық және зәр шығару жолдарының инфекциясының белгілері жиі кездеседі. Екі жақты гидронефрозбен баланың дамуы кешіктірілуі мүмкін.
Патафизиологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гидронефроз бүйрек жамбасының алдындағы зәрдің бітелуінен болады. Кедергі нефрон өзекшелерінің кеңеюіне және бүйрек ішіндегі өзекшелердің ішкі қабатының тегістелуіне әкеледі, бұл өз кезегінде бүйрек тостағандарының ісінуіне әкеледі.
Гидронефроз жедел немесе созылмалы болуы мүмкін. Жедел гидронефрозда бүйрек қызметінің толық қалпына келуі байқалады. Дегенмен, созылмалы гидронефрозбен бүйрек функциясының тұрақты жоғалуы кедергі жойылғаннан кейін де байқалады.
Жоғарғы зәр шығару жолдарының кез келген жерінде пайда болатын кедергі бүйректен қуыққа зәрді өткізе алмауына байланысты бүйрек құрылымдарындағы қысымның жоғарылауына әкеледі. Жоғарғы жолдың бітелуінің жалпы себептеріне несепағарлардың немесе үстіңгі тамырдың ішкі тарылуынан туындаған тосқауылдық тастар мен несеп-жамбас қосылысының бітелуі жатады.
Төменгі зәр шығару жолында пайда болатын кедергі де бүйрекке зәрдің кері ағуы арқылы қысымның жоғарылауына әкелуі мүмкін. Жалпы себептерге қуық дисфункциясы (мысалы, нейрогендік көпіршік) және уретральды обструкция (ер сәбилердегі артқы уретральды қақпақшалар сияқты) немесе қысу (мысалы, егде жастағы ер адамдарда қуық асты безінің гипертрофиясы) жатады.
Жүктілік кезінде жатырдың декстроротациясы (оңға айналуы) оң несепағардың қысылуын тудыруы мүмкін, осылайша гидронефрозды сол бүйрекке қарағанда оң бүйректе жиірек етеді. Сонымен қатар, эстроген, прогестерон және простагландин сияқты гормондар несепағардың кеңеюін тудыруы мүмкін, осылайша несеп шығару жолында көрінетін кедергінің болмауына қарамастан гидронефрозды тудырады.[4]
Диагнозы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Диагноз ультрадыбыстық, экскреторлық урография және ренография негізінде қойылады.
Пренатальды диагностикада аурудың дәрежесі УДЗ арқылы өлшенетін бүйрек жамбас өлшемімен анықталады.
| Мерзімі | Жеңіл | Орташа | Ауыр |
|---|---|---|---|
| 2-ші триместр | 4 мм-тен 10 мм-ге дейін | 10 мм-тен 15 мм-ге дейін | 15 мм-ден астам |
| 3-ші триместр | 7 мм-тен 10 мм-ге дейін |
Емі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2 кезеңді емдеу консервативті болып табылады, зәрдің шығуын ынталандыруға бағытталған. Келесі кезеңдерде пиелуретеральды сегменттің ашықтығын қалпына келтіруге бағытталған хирургиялық емдеу мәселесі шешіледі. Мысалы, нефростомияны қою, ол зәр ағынын қалпына келтіреді және қабынуды жеңілдетеді.
Тағыда қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Под ред Пушкаря Д.Ю. Урология: учебник : [по специальности 060101.65 "Лечебное дело"].
- ↑ UCSF Department of Urology | Prenatal Hydronephrosis (ағыл.). urology.ucsf.edu.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 ақпан 2019.
- ↑ a b c Hydronephrosis (ағыл.). U. K. National Health Service (3 April 2018).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ "Urologic issues during pregnancy". TheScientificWorldJournal 4 (Suppl 1): 364–376. June 2004. doi:10.1100/tsw.2004.92. PMC 5956501. PMID 15349560.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әдебиеттер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Аляев Ю. Г., Григорян В. А., Султанова Е. А., Строков А. В., Безруков Е.А // Гидронефроз
- Ахмедов Ю. М., Саламов А. С., Азизов М. К. Гидронефроз у детей (клиника, диагностика, лечение). // Методические рекомендации для студентов, врачей, урологов, нефрологов и детских хирургов. Самарканд 1995 г. 27с.
- Ческис А. Л., Виноградов В. И., Бачу Р. М. Патогенетическая обоснованность резекции лоханочно-мочеточникового сегмента при коррекции гидронефроза у детей. // Материалы научно-практической конференции детских урологов «Современные технологии в оценке отдаленных результатов лечения урологической патологии у детей». Москва. 2001. С.143-144.
- Муратов И. Д., Кузьмичев П. П. Оптимизация хирургического лечения гидронефроза у детей. // Материалы научно-практической конференции «Детская урология и перспективы её развития». Москва. 1999. С.89.