Горганы (тау жотасы)
| Горганы | |
| укр. Ґорґани | |
 Кіші Горган тауы (алдыңғы жағында) және Довбушанка тауы (артқы, сол жақта) | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Ұзындығы |
75 км |
| Ені |
40 км |
| Ең биік шыңы | |
| Биіктігі |
1836,6 м |
| Орналасуы | |
|
48°32′59″ с. е. 24°07′10″ ш. б. / 48.54972° с. е. 24.11944° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°32′59″ с. е. 24°07′10″ ш. б. / 48.54972° с. е. 24.11944° ш. б. (G) (O) (Я) | |
|
| |
 Ортаққордағы санаты | |
Горганий (укр. Ґорґани) — Ивано-Франковск және Закарпат облыстарында орналасқан украин Карпаттарының сыртқы белдеуіндегі тау жоталарының жүйесі.
Горган тау жүйесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар солтүстік-батысқа қарай Мизунка және Река аңғарларынан оңтүстік-шығысқа қарай Прут аңғарына дейін 75 км созылып жатыр, ал ені батыстан шығысқа қарай 40 км.
Шығыстан батысқа қарай тау жотасының шеті аласа таулы, сыртқы және ішкі Горгандарға бөлінеді, ал солтүстіктен оңтүстікке қарай олар терең өзен аңғарларымен бөлінген үш үлкен бөліктен тұрады.
Солтүстік Горган Мизунка және Лимницамен шектесіп Молодая тауы (1723 м), Грофа тауы (1748 м), Попадья тауы (1740 м) сияқты биік нүктелерді қамтиды; Орталық Горганий - Лимница мен Быстрица Надвирнянскаямен шектесетін және Быстрица Солотвинскаяның таяз аңғарымен екіге бөлінген тау жотасының ең биік бөлігі, Игровец таулары (1803 м), Үлкен Сывуля таулары (1836 м), Малая Сывуля тау лары (1818 м) кіреді; Оңтүстік Горган Быстрица Надвирнянская және Прут аңғарларымен шектелген, оған Братки,вск тауларының шыңдары (1788 м), Қара Клева таулары (1719 м), Довбушанка таулары (1754 м), Синяк таулары (1665 м) кіреді.[1]
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олардың барлығы дерлік тасты шөгінділермен жабылған, бұл жер горг деп аталады, массивтің атауы осыдан шыққан. Бұл өте қауіпті жабынды, тастар босап, тайғақ болады. Горганның бүкіл аумағының шамамен 11% -ын жартасты қабаттар алып жатыр. Горганға тік асимметриялық беткейлер мен өткір тау жоталары тән. Негізгі жоталарды Быстрица, Прут және Тереблы өзендерінің көлденең аңғарлары кесіп жатыр. Ол негізінен құмтастардан тұрады. Өзендерінде ағындар мен сарқырамалар бар.
Терең аңғарларда тау өзендері ағындар мен сарқырамаларды құрайды. Еуропадағы ең таза өзен Лимница осы жерден бастау алады. Аршица жотасында шағын көлдер бар (Росохан) бар. Горгандардың арасында Украина Карпатындағы ең үлкен көл Сынавир орналасқан. Өте әдемі Горган сарқырамалары: Манявский, Бухтивецкий, Салатручиль және т.б.бар.[2][3][4]
Горган тау жүйесіндегі қорғалатын аймақтар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Горган тау жүйесінің Карпаттағы әр түрлі аумақтары Карпат ұлттық паркін (массивтің оңтүстік-шығыс бөлігі), Горган қорығын (Довбушанка және Поленский тауларында 5 мың га) және Гроф ландшафттық қорығын қамтиды. Гроф қорығы Попадья, Малая Попадья, Паренки, Студенец және Грофа шыңдарын қоса алғанда, Лимница өзенінің және оның сол жақ салаларының бас жағында 2,5 мың гектардан сәл астам аумақты алып жатыр. Оның құрамына табиғаттың гидрологиялық ескерткіші – сирек кездесетін Мшана батпағы кіреді. Бұл қорғалатын табиғи аумақтардың ең құнды экожүйелері табиғи жолмен пайда болған және дамыған реликті, көп ғасырлық алғашқы ормандар болып табылады, ал Карпаттың қалған маңызды аумағындағы ормандар кесілгеннен кейін қалпына келтірілді.[5]
Флора және фаунасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Горган тау жотасында көп ғасырлық ежелгі ормандар, Қызыл кітапқа енген өсімдіктер, алуан түрлі жануарлар әлемін көруге болады. Еуропалық қарағай (10,1%), кәдімгі қарағай (1%) және тау қарағайы (6,2%) өсетін орман алқаптары ерекше құнды болып табылады. Олар алғашында тасты топырақтарда орналасты, ал кейінірек таулардың шыңдарына өсе алды. 1450 метрге дейін шырша, самырсын, бук ормандары бар. Одан жоғары сирек кездесетін қарағай түрлері кездеседі. Мұнда жай ғана жидектер мен саңырауқұлақтардың түрлері бар.
Горган фаунасында үлкен орман алқаптарда Карпаттың ірі сүтқоректілері - қызыл бұғылар кездеседі. Елік, күзен, орман мысығы, мұнда өздерінің «жабайы» өмір салтын жүргізеді.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Украин Карпаттары: Горгон. Тексерілді, 10 сәуір 2024.
- ↑ Горганы - Карпаты. Тексерілді, 10 сәуір 2024.
- ↑ Жабайы Горгандар. Тексерілді, 10 сәуір 2024.
- ↑ Горганы - Gorgany. Тексерілді, 10 сәуір 2024.
- ↑ Карпаттағы Горган жартасты тау жоталары: таза табиғаттың сұлулығы. Тексерілді, 10 сәуір 2024.
- ↑ Горган таулары. Тексерілді, 10 сәуір 2024.